ترس از دست دادن والدین در کودک احتمالا با مشاهده مرگ اطرافیان یا آشنایی او با مفهوم طلاق ایجاد می شود. همچنین اگر کودک شاهد فوت یکی از والدین یا جدایی آنها از هم بوده، مدام ترس از دست دادن والد دیگر را دارد. در این مواقع در صورت برخورد مناسب، این ترس هم می تواند مانند سایر ترس های دوران کودکی مقطعی و گذرا باشد. اما درصورتیکه ترس به مرور شدید و طولانی شود تبدیل به فوبیا می شود. فوبیا، ترس های بیمار گونه ای است که زندگی کودک را مختل می کند.
ما در این مقاله می خواهیم درباره این ترس مفصلا صحبت کنیم. شما در انتهای این نوشته با افکار کودک خود و راههای صحیح برخورد با این ترس آشنا خواهید شد. با ما همراه باشید.
مفهوم از دست دادن والدین در سنین مختلف، متفاوت است!
فهرست عناوین این نوشته
ترس از دست دادن والدین در سنین مختلف برای کودک معنای متفاوتی دارد. چراکه درک و نحوه برخورد او با این مساله، بسته به سن و سطح رشد کودک متفاوت است. به عنوان مثال:
1- سنین نوزادی:
در این سن، نوزاد مفهوم از دست دادن را به خوبی درک نمی کند. در صورت مرگ (جدایی) والدین یا اطرافیان، او آنقدر کوچک است که بی خبر از همه اتفاقات، به دنبال بازی و شیر خوردن باشد. اما در سنین 6 ماهگی به بعد نوزاد توانایی شناسایی چهره ها را دارد. بنابراین در صورت نبود مادر (پدر) نوزاد احساس ترس می کند. با این حال، این نبودن برای او یک غیبت موقتی است و همچنان از دست دادن برای او معنایی خاصی ندارد.
2- سنین 2 تا 4 سالگی:
در سنین 2 تا 4 سالگی، کودک کم و بیش با معنی مرگ آشنایی پیدا می کند. اما باز هم در ذهن آنها به معنی از دست دادن دائمی نخواهد بود. او تصور می کند این نبودن همیشگی نیست و به زودی فردی که مرده است به خانه بر می گردد. زیرا کودک در برنامه های کارتونی میبیند، شخصیت هایی که منفجر یا زیر پا له می شوند، باز می ایستند و به راه خود ادامه می دهند. بنابراین تصور می کند زندگی واقعی هم به همین صورت است. فکر می کند فردی که فوت کرده، خوابیده است و به زودی بیدار می شود.
3- سنین 5 تا 9سالگی:
در این سن کودکان تا حد زیادی مفهوم کلمات را درک می کنند. مخصوصا در سنین مدرسه آنها می دانند مرگ به معنای از دست دادن فرد است. با این تفاوت که برخی کودکان، این از دست دادن را با خیال پردازی های غالبا فانتزی برای خود تفسیر می کنند. به عنوان مثال، کودکی که شاهد فوت پدر خود بوده است، دچار ترس از دست دادن مادرش نیز می شود. معمولا در این مواقع تصور می کند یک موجود فضایی یا مثلا یک فرشته او را با خود برده است. یا در صورت جدایی والدین، ممکن است کودک تصور کند “اگر کارهای خوب بیشتری انجام می دادم، پدرم (مادرم) نمی رفت”.
4- سنین نوجوانی:
در این دوره دیگر کودک به بلوغ فکری رسیده است. او می داند که مرگ پایان زندگی است و طلاق پدر و مادر چه مفهومی دارد. بنابراین علاوه بر ترس از دست دادن والدین، با چالش های زیادی رو به رو می شود. کودک در این مواقع معمولا چنین سوال هایی از خود می پرسد؛ “اگر مادرم(پدرم) بمیرد چه اتفاقی برای من می افتد؟” یا “بعد از جدایی، پدرم (مادرم) ازدواج خواهد کرد؟”، ” در صورت از دست دادن پدر و مادرم چه اتفاقی برای من می افتد؟”.
ترس از دست دادن والدین بیشتر در شرایطی ایجاد می شود که کودک یکی از والدین (به علت مرگ یا طلاق) یا خواهر (برادر) خود را از دست داده باشد. در این مواقع این ترس مدام همراه کودک است که “نکند مادر یا پدرم را هم از دست بدهم”.
افکار کودکان در صورت فوت یا جدایی والدین
کودکانی که شاهد فوت یکی از والدین یا اطرافیانشان هستند و یا پدر و مادر آنها از هم جدا شده اند، از لحاظ روحی آسیب پذیر می شوند. در این مواقع افکاری به ذهن آنها خطور می کند که در زیر به برخی از آنها اشاره می کنیم:
- درصورت فقدان یکی از والدین، مدام با خود فکر می کند اگر پدر یا مادرم را هم از دست بدهم، چه اتفاقی برای من می افتد.
- از خوابیدن ترس پیدا می کند. با خود فکر می کند نکند من هم مثل پدرم (مادر) بخوابم و بیدار نشوم.
- تحمل جدایی از والدین یا خواهر وبردارش را ندارد. با خود فکر می کند نکند آنها هم مرا تنها بگذارند.
- معمولا می ترسند احساسات و عواطف خویش را با دیگران به اشتراک بگذارند.
- در صورت فقدان یکی از والدین، می ترسند به خوبی از آنها نگهداری نشود.
در برخی مواقع کودک خود را مقصر فوت یا جدایی می داند و ذهن او با افکار زیر درگیر می شود:
- کودک فکر می کند علت فوت یا جدایی پدر و مادر، نتیجه رفتار بدِ اوست. با خود می اندیشد:”اگر بچه خوبی باشم دیگه مامان و بابا تنهام نمی ذارن”.
- کودک تصور می کند؛ لابد “آرزوها و خواسته های من” باعث مردن یا جدایی والدینم شده است.
- گاهی کودک فکر می کند؛ چون به اندازه کافی دوست شان نداشته ام و یا بالعکس، چون دوستم ندارند، مرا تنها گذاشته اند.
- هنگام صحبت والدین یا اطرافیان درباره شخص متوفی ممکن است کودک بشنود یا برداشت کند که آنها شخص فوت شده را به بازمانده تر جیح میدهند. بنابراین با خود می اندیشد که کاش من مرده بودم و او زنده می ماند.
در صورتیکه فرزند شما با مشاهده فوت یا جدایی، مدام ترس از دست دادن شما را دارد، بهتر است از یک روانشناس کودک راهنمایی بگیرید، تا به کمک او، کودک بر ترسش غلبه کند.
لیست مراکز مشاوره و روانشناسی کشور | به تفکیک شهر و استان
برخورد صحیح با ترس کودک
برخورد صحیح اطرافیان، در زمانی که کودک درگیر ترس از دست دادن والدین خود می باشد، بسیار مهم است. ما نباید انتظار داشته باشیم کودک مانند بزرگسالان با مرگ و جدایی برخورد کند. می بایست تا زمان بر طرف شدن اندوه او از جدایی و مرگ، همراهی اش کنیم. راهکارهای پیشنهادی زیر میتوانند در تحقق این امر مفید باشند:
- هنگام توصیف مرگ، از یک زبان ساده و مستقیم متناسب با سن کودک استفاده کنیم.
- در رابطه با علت مرگ و یا جدایی با کودک تا جایی که ممکن است صادق باشیم. با دلایل غیرواقعی مساله را توجیه نکنیم.
- بگذاریم تا کودک همه احساسات خود را نسبت به این مساله بیان کند.
- برای صحبت های کودک مان گوش شنوا داشته باشیم، فقط ما صحبت نکنیم.
- برای اینکه کودک به درک درستی از حرف های ما برسد باید صبور و در دسترس باشیم. چرا که ممکن است کمی زمان ببرد تا بتواند مسایل را برای خود تحلیل و پردازش کند.
- هنگام مواجه با مرگ و اندوه جدایی، باید ابتدا به خودمان تسلط پیدا کنیم، تا بتوانیم به کودکمان نگرش مثبتی از این پیشامد انتقال دهیم.
- به احساسات کودک اهمیت بدهیم و هر گونه ترس نسبت به از دست دادن اعضای خانواده را در او از بین ببریم.
- به کودک درباره خانواده و جایگاه او اطمینان دهید، اینکه خانواده همیشه همراه اوست و جای او در میان آنها همیشگی است.
عوارض ترس از دست دادن والدین در کودکان
کودکانی که از دست دادن والدین را تجربه می کنند و یا ترس از دادن آنها را دارند، بیشتر در معرض آسیب های روحی و جسمی هستند. به علاوه هنگامی که این ترس ها شدت و تدامت بیابند، ممکن است در دراز مدت تبدیل به فوبیا (phobia)، شوند. بنابراین آگاهی از این آسیب ها و عوارض جهت پیشگیری از فوبیا در کودک ضروری است. در ادامه به شایع ترین این عوارض ها و پیامدها اشاره می کنیم:
- افسردگی
- اضطراب
- شکایات جسمانی (با آسیب رساندن به بدن خود سعی دارند احساس بدن ناشی از ترس از دست دادن والدین خود را کاهش دهند).
- استرس
- ناتمام رها کردن تحصیلات یا موفقیت های تحصیلی کمتر نسبت به سایرین
- عدم اعتماد به نفس کافی
- عزت نفس پایین
- رفتارهای خطرناک جنسی
- اختلالات خواب
مطلب پیشنهادی: برای آگاهی بیشتر، مطالعه عوارض ترس شدید در کودکان، که در همین سایت (مجله توانبخشی و روانشناسی سلام درمانگر) به آن پرداخته ایم را به شما پیشنهاد می کنیم.
سخن پایانی
ما در این نوشته درباره ترس از دست دادن والدین در کودکان صحبت کردیم. گفتیم که از دست دادن در هر سن چه مفهومی برای کودک دارد. همچنین افکار کودک، برخورد صحیح با ترس او و عوارض این ترس را با هم بررسی کردیم. در صورتیکه ترس از دست دادن والدین شدت و تدامت بیابد میتواند تبدیل به فوبیا شود. برای گذر کودک از این ترس، می توانید از یک روانشناس کودک راهنمایی بگیرید.
هر سوال یا پیشنهادی در این رابطه دارد از طریق کامنت با ما در میان بگذارید. حتما پاسخگوی شما خواهیم بود.