فوبیا ترس بیش از حد از یک موقعیت یا شی است. ما در این نوشته قصد داریم فوبیا را در کودکان به طور مفصل مورد بررسی قرار دهیم. اگر می خواهید درباره انواع فوبیا، علائم، علل و به طور کلی هر آنچه باید درباره ترسهای مرضی یا فوبیا بدانید، ما را تا انتهای این مقاله همراهی کنید.
فهرست عناوین این نوشته
تعریف فوبیا
ترس مرضی یا فوبیا (phobia)، یکی از اختلالات اضطرابی است که فرد مبتلا به آن دچار ترس شدید از یک وضعیت، شیء و یا موقعیت می باشد. این ترس برای یک دوره طولانی حداقل 6 ماه به طول می انجامد. هیچ دلیل عقلانی ندارد و زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می دهد.
ترس و اضطراب برای همه ی ما طبیعی است و ممکن است در موقعیت ها و شرایط مختلف مقداری از آن را تجربه کنیم. اما در فوبیا منبع ترس به شکلی که به نظر می رسد ترسناک نیست. بلکه فرد نمی تواند ترس خود را کنترل کند. همان طور که می دانید ترس بخشی از زندگی کودکان محسوب می شود. ممکن است بچه ها در سنین مختلف ترس های متفاوتی را تجربه کنند. برای مثال در اوایل کودکی از صداهای بلند می ترسند، از 6 ماهگی به بعد از غریبه ها می ترسند. در سن 3 سالگی از تنهایی می ترسند و … در واقع این ترس ها هم طبیعی هستند.
اما چه زمانی این ترس ها در کودکان تبدیل به فوبیا می شوند؟ بله زمانی این ترس ها تبدیل به فوبیا می شوند و به کودک آسیب می رسانند که از طرف والدین و اطرافیان، برخورد مناسبی با آن ها نشود.
انواع فوبیا در کودکان
فوبیا در کودکان و بزرگسالان رایج است. کودکی که نسبت به یک شیء یا موقعیت فوبیا دارد، ممکن است تا بزرگسالی از این ترس مرضی رنج ببرد. برخی از ترس ها خود به خود و به مرور از بین می روند. اما برخی دیگر ممکن است تا مدت ها ادامه داشته باشند. برخی از انواع فوبیا ها که ممکن است کودکان را تحت تاثیر قرار دهند عبارتند از :
- آگروفوبیا (Agoraphobia): در این حالت وقتی که کودک وارد یک فضای باز می شود احساس ترس و اضطراب می کند.مثلا ترس از فضای مدرسه یا یک بازار شلوغ و …
- فوبیای خاص: شرایطی که کودک از اشیاء یا مکان های خاص می ترسد.
- اختلال اضطراب جدایی : در این شرایط کودک می ترسد که از خانواده و اطرافیان خود جدا شود. مثل پدر، مادر، خواهر، برادر و یا مراقبین وی.
- صحبت در یک جمع : در این حالت کودک می ترسد و اضطراب دارد که در یک جلسه عمومی صحبت کند.
- اختلال اضطراب اجتماعی : در این حالت کودکان خود را با هم سن و سالانشان مقایسه می کنند و ممکن است به این نتیجه برسند که نسبت به آن ها ارزش کمتری دارند و بی فایده هستند. هم چنین بسیار خجالتی و ناتوان از تعامل با دیگران در خارج از منزل هستند.
- اختلال هراس: در این شرایط وقوع یک ترس ناگهانی موجب افزایش ضربان قلب و اضطراب شدید کودک می شود.
همان طور که ذکر شد فوبیا هایی از این قبیل ممکن است کودک شما را درگیر کند. اما چه دلایلی موجب بروز فوبیا در کودکان می شود.
علل بروز ترس های مرضی
عوامل متعدد ژنتیکی و محیطی در بروز فوبیا تاثیرگذار هستند. ممکن است کودکی که به فوبیا مبتلا می شود هم آمادگی ژنتیکی آن را داشته باشد و هم این که یک موقعیت بیرونی و محیط زندگی او این زمینه را در کودک ایجاد نماید. به طور کلی عوامل بروز ترس مرضی عبارتند از:
1- عوامل ژنتیکی و خانوادگی
همانند سایر ویژگی ها مانند رنگ مو، چشم و پوست، ممکن است کودک رفتاری مانند ترس را از والدین خود به ارث ببرد. بچه تحت تاثیر اطرافیان خود هستند. اگر اطرافیان کودک در معرض فشار و یا اضطراب باشند، کودک نیز تمایل دارد احساسات مشابهی نشان دهد. به عنوان مثال اگر والدین از سوسک ها ترس داشته باشند. ممکن است فرزندشان هم این ترس را داشته باشد.
2- عوامل بیولوژیکی
مواد شیمیایی به نام انتقال دهنده های عصبی نقش مهمی در انتقال پیام ها به مغز و کنترل احساسات فرد ایفا می کنند. هنگامی که سطوح انتقال دهنده های مهم عصبی مانند دوپامین و سرتونین تحت تاثیر قرار می گیرند، می توانند باعث ایجاد اضطراب شوند.
3- عوامل محیطی
علل محیطی ممکن است موجب ایجاد ترس و فوبیا در کودکان شود. برای مثال یک رویداد آسیب زا یا رفتن به مدرسه پس از یک تعطیلات طولانی می تواند منجر به بروز فوبیا در کودکان شود.
پس از مطالعه این مقاله، برای اطلاعات بیشتر درباره عوارض ترس شدید و علائم ترس در کودکان؛ مطالعه دو مقاله زیر را به شما توصیه می کنیم:
علائم ترس در کودکان (جسمی و رفتاری)
عوارض ترس شدید در کودکان
علائم فوبیا در کودکان
هر کودکی ممکن است در مواقعی که احساس ترس می کند علائمی از خود بروز دهد اما رایج ترین نشانه ها در کودکان مبتلا به ترس مرضی عبارتند از:
- افزایش ضربان قلب
- عرق کردن
- لرزیدن
- تنگی نفس
- احساس خفگی
- درد در قفسه سینه
- ناراحتی معده
- احساس سرگیجه یا ضعف
- از دست دادن کنترل ترس خود
- ضعف و سستی
- داغ شدن یا احساس گرمای شدید
اگر کودک شما حداقل 4 مورد از موارد بالا را در هنگام روبه رو شدن با منبع ترس از خود بروز دهد، ممکن است دچار اختلال فوبیا شده باشد. این علائم ممکن است برای سلامتی کودک مضر باشد. پس برای تشخیص این که فرزندتان به ترس مرضی دچار شده یا نه به یک روانشناس و متخصص در این زمینه مراجعه نمایید. برای سهولت در پیدا کردن نزدیک ترین مرکز مشاوره به محل خود بر روی لیست مراکز مشاوره کلیک نمایید.
تشخیص فوبیا در کودکان
برای تشخیص ترس مرضی در کودک ابتدا هر گونه مشکل جسمی در آن ها رد می شود. سپس یک روانپزشک یا مراکز ارائه دهنده خدمات روانشناسی کودک را ارزیابی خواهند کرد. اگر سابقه و علائم کودک دارای معیارهای بالینی خاصی برای فوبیا باشد، تشخیص داده خواهد شد.
البته تشخیص ترس مرضی در کودک تا حدودی دشوار خواهد بود. ممکن است برای تشخیص آن تست های مختلفی انجام شود.
درمان ترس های مرضی
درمان بستگی به علائم، سن، سلامت عمومی، کودک شما دارد. هم چنین بسته به شرایط و شدت آن برنامه درمانی متناسب طراحی خواهد شد. فوبیا ها را می توان درمان کرد. کودک شما ممکن است به موارد زیر نیاز داشته باشد :
- درمان فردی یا شناختی رفتاری ( CBT ): با استفاده از این روش درمانی کودک راه های جدیدی برای کنترل تضطراب و وحشت خود در زمان مواجهه با منبع ترس یاد می گیرد.
- خانواده درمانی: خانواده کودک می توانند نقش مهمی را در فرایند درمان فرزندشان ایفا کنند.
- ورود به مدرسه: رفتن به مدرسه و ملاقات با کارکنان مدرسه و بچه ها می تواند در تشخیص زود هنگام مفید باشد. این نیز به ایجاد یک طرح درمانی و هماهنگ کمک خواهد کرد.
- دارو درمانی: ممکن است برای برخی از کودکان داروهای کنترل کننده ترس و اضطراب تجویز می شود. اگر دارو تجویز شود باید عوارض و خطرات در مقایسه با مزایای آن بررسی کنید. ممکن است عوارض آن برای کودک خطرناک باشد.
تشخیص و درمان زود هنگام فوبیا می تواند علائم آن را کاهش دهد. این نیز می تواند به پیشرفت طبیعی کودک شما کمک کند و همچنین کیفیت زندگی او را بهبود بخشد. در واقع اکثر فوبیاهای بزرگسالی ریشه در ترس های دوران کودکی دارند. عدم درمان و توجه به فوبیا در کودکان منجر به تشدید آن در بزرگسالی و یا گسترش آن به سایر اختلالات روانی خواهد شد. آگاهی والدین از ترس های فرزند خود و نحوه برخورد مناسب با آن ها می تواند کمک کننده باشد.
راهکارهای کمک به کودکان
موارد زیر برای کمک به کودک مبتلا به فوبیا توصیه می شوند:
- از فرزند خود حمایت کنید و او را مورد قضاوت قرار ندهید.
- سعی کنید به حرف های او گوش کنید، نسبت به او بی تفاوت نباشید. این می تواند به برنامه درمانی او کمک کند.
- در برنامه های خانواده درمانی شرکت کنید.
نکات کلیدی در مورد فوبیا
فوبیا ترس شدید از یک وضعیت یا شرایط است که حداقل برای مدت 6 ماه طول می کشد.
فوبیاهای رایج ترس از حیوانات، حشرات، خون، ارتفاع و یا پرواز است.
علائم شامل افزایش ضربان قلب، عرق کردن، لرزیدن، ناراحتی معده و … است.
یک ارائه دهنده خدمات سلامت روان، روانشناس یا روانپزشک می تواند فوبیا را تشخیص دهد.
درمان می تواند هم شامل رفتاردرمانی و دارودرمانی باشد.
جمع بندی
در این نوشته از سلسله مطالب روانشناسی مجله توانبخشی هوش کالا به بحث فوبیا در کودکان پرداختیم. فوبیا یکی از انواع اختلالات اضطرابی است و در هر سنی ممکن است بروز نماید. این اختلال کودکان را هم درگیر می کند.
اکر ترس های کودکان نادیده گرفته شوند و با آن ها برخورد مناسبی نشود، ممکن است تبدیل به فوبیا شوند. فوبیا زندگی کودکان را به شدت تحت تاثیر قرار می دهد. این اختلال ممکن است حتی تا دوران بزرگسالی ادامه پیدا کند. عوامل محیطی و ژنتیکی در بروز آن تاثیر دارند. برای تشحیص و درمان زود هنگام فوبیا در بچه ها باید به یک روانشناس کودک مراجعه کرد. درمان ترس مرضی هم با رفتاردرمانی و هم دارو درمانی می باشد.
مخاطبان محترم وب سایت هوش کالا، لطفا پیشنهادات و انتقادات خود را نسبت به این نوشته مطرح نمایید.
ایادر کودکان چهار ماهه امکان ابتلا به فوبیا وجود دارد