عقب ماندگی ذهنی اختلالی است که در آن فرد مبتلا، توانایی هوشی و ذهنی پایین تر از میانگین جامعه دارد. فرد عقب مانده ذهنی معمولا مشکلاتی در امور روزمره خود پیدا می کند. هر یک از ما برای گذران امور زندگی روزمره خود نیاز به مهارت هایی داریم. معمولا افراد دارای عقب ماندگی ذهنی برخی از این مهارتها را ندارند و یا در آنها ضعیف عمل می کنند.
در این نوشته ما می خواهیم به تفصیل درباره بیماری عقب ماندگی ذهنی در کودکان و بزرگسالان صحبت کنیم. همچنین به سوالات شایع شما درباره علل، علائم، طبقه بندی و انواع رویکردهای درمان این بیماری پاسخ بدهیم. پس لطفا با ما همراه باشید.
فهرست عناوین این نوشته
تعریف عقب ماندگی ذهنی
نام دیگر عقب ماندگی ذهنی (به انگلیسی MR یا mental Retardation)، کم توانی ذهنی یا هوشی است. فرد دارای این اختلال معمولا می توانند مهارت های جدید را یاد بیگرند اما یادگیری آنها به نسبت دیگر افراد کندتر است. آنها معمولا برای یادگیری نیاز به آموزش های تخصصی دارند. علائم، مشکلات و درمان انواع عقب ماندگی ذهنی (خفیف تا شدید) متفاوت است. فرد MR در دو حیطه زیر مشکلاتی را دارد:
- کارکرد ذهنی یا هوشی اش پایین تر از حد میانگین جامعه جامعه باشد.
- مشکل یا کمبود در رفتارهای سازشی یا مهارت های لازم برای زندگی روزمره را داشته باشد.
با توجه به این توضیحات، عقب مانده ذهنی دارای ویژگی های زیر می باشد:
- عدم مهارت های مناسب برای زندگی روزمره
- مشکل در درک و فهم امور مربوط به زندگی
- ضریب و بهره هوشی پایین (معمولاً پایین تر از 70)
- عدم توانایی و استعداد کافی برای یادگیری
- عدم سازگاری و تطابق با شریط و محیط اطرافش
دلایل کم توانی ذهنی
عقب ماندگی یا کم توانی ذهنیدلایل زیادی دارد که هنوز هم برخی از آن ها ناشناخته است. به طور کلی علل این اختلال را در سه دسته تقسیم بندی می کنند:
- علل قبل از تولد: این دسته از عوامل شامل تاثیرات ژنتیک و تغییرات کروموزومی است. هم چنین عفونت های رحمی و ابتلای به بیماری سرخجه و توکسوپلاسموز (بیماری خطرناکی که از طریق گربه منتقل می شود)، نیز در بروز این اختلال نقش دارند. بیش ترین علل عقب ماندگی ذهنی همین عوامل قبل از تولد است و از نظر پیشگیری اهمیت ویژه دارند.
- عوامل پس از تولد: بیماری ها و آسیب های بعد از تولد مانند عفونت های مغزی، سیاه سرفه، سرخک، ضربه های وارده شدید به سر، سوء تغذیه و… باعث کم توانی یا عقب ماندگی ذهنی می شوند.
- عوامل محیطی و اجتماعی: این دسته از عوامل تاثیرات محدودتری دارند. این عوامل شامل وضعیت اجتماعی و اقتصادی بد ، محرومیت های فرهنگی ، استرس و زیاده از حد در محیط زندگی کودک (استرس کودکان) و … می شود.
اختلال های همراه با عقب ماندگی ذهنی و سایر مشکلات
- تاخیر در رشد مهارت های حرکتی بارز
- تاخیر در رشد مهارت های حرکتی ظریف
- احتمال وجود اختلال شنوایی و بینایی
- مشکلاتی در زمینه ی کنش متقابل با هم سن و سالان خود
- مشکلات گفتار و زبان
مراجعه به مراکز گفتاردرمانی میتواند تا حد مطلوبی مهارت های کلامی کودک دارای کم توانی ذهنی را بهبود ببخشد. با کلیک بر روی لینک زیر به مراکز گفتاردرمانی در سراسر کشور دسترسی پیدا می کنید:
لیست کلینیک ها و مراکز گفتاردرمانی کشور
تشخیص عقب ماندگی ذهنی
وقتی می گوییم که یک فرد عقب مانده ذهنی است، باید این سه مورد درباره او صدق کند:
- سن بروز اختلال فرد کم توان ذهنی قبل از 18 سالگی می باشد. به این معنی که کسی را که بعد از سن 18 سالگی بر اثر تصادف یا یک حادثه کارکرد ذهنی اش دچار مشکل شده باشد، عقب مانده ذهنی نمی گوییم.
- بهره هوشی فرد پایین تر از میانگین افراد جامعه باشد. بهره هوشی یا آی کیو با تست های خاصی سنجیده می شود. معمولاً این افراد هوش پایین تر از 70 دارند. پس فردی که بهره هوشی اش پایین تر از 70 باشد، عقب مانده ذهنی به شمار می آید.
- فرد مبتلا به عقب ماندگی ذهنی حداقل در دو مورد از رفتارهای سازشی، محدودیت داشته باشد.
روش های درمان MR
خدمات درمانی برای افراد MR به سه دسته تقسیم می شوند:
- درمان عواملی که سبب تشدید عقب ماندگی ذهنی می شوند.
- اختلالات مختلفی را که با کم توانی ذهنی همراه می شوند، هدف می گیرد و از این طریق به افزایش عملکرد فرد می پردازد.
- مداخله زود هنگام روی جنبه های ذهنی، آموزش مهارت های مختلف و توانمند سازی می باشد.
جمع بندی
در این نوشته به بحث در مورد عقب ماندگی ذهنی پرداختیم ، همان طور که ذکر شد ، به فردی عقب مانده ذهنی می گویند که بهره هوشی اش پایین تر از میانگین جامعه باشد. این افراد در مهارت های روزمره برای زندگی خود با مشکل مواجه هستند.
برخی از منابع
What You Should Know About Intellectual Disability
wikipedia