شکاف کام در نوزادان و بزرگسالان ( کام شکاف دار ) | هر آنچه باید از شکاف لب و کام بدانیم

در این نوشته می خواهیم  به تفصیل درباره شکاف کام و لب ( کام شکاف دار و یا بیماری شکاف کام ) که در بین عموم نیز به لب شکری شناخته می شود صحبت  کنیم.همچنین جداگانه شکاف زیر مخاطی و یا مخفی را بررسی می کنیم.

نمونه هایی از عکس شکاف کام در نوزادان را می بینیم و همچنین درباره تشخیص شکاف کام در سونوگرافی صحبت می کنیم و  در پایان درباره جراحی شکاف کام و درمان شکاف کام و لب صحبت می کنیم. در آغاز به این سوال پاسخ می دهیم که شکاف کام و لب چیست؟

لب شکری یا شکاف کام چیست؟

قبل از اینکه معنای بیماری شکاف کام را بفهمیم باید درباره کام بدانیم. کام یک عضو از اناتومی دهان است : کام همان سقف دهان است که شامل دو بخش جلوئی و عقبی است.

بخش جلوئی کام  استخوانی  و به آن سخت کام می‌گویند. بخش عقبی کام بیشتر عضلانی است و به آن نرم کام می‌گویند. وظیفه این بخش بستن و جدا کردن حفره دهان از حفره بینی است. اگر حفره بینی از حفره دهان جدا نباشد در حرف زدن و غذا خوردن دچار مشکل می شویم. حفره دهان و حفره بینی از طریق کام از هم جدا می شوند.

شکاف کام و لب  به نوعی بدشکلی گفته می‌شود که به دلیل بسته نشدن شکاف دهان جنین در مراحل اولیه بارداری به وجود می آید. این نقص مادرزادی بسیار شایع است و تخمین زده می‌شود که در هر سه دقیقه ، یک نوزاد لب شکری متولد می‌شود، به عبارتی از هر ۵۰۰ تا ۷۵۰ نوزاد متولد شده یک نوزاد دچار شکاف لب و کام است.

انواع شکاف چیست ؟

انواع شکاف را می تواند از یک جهت به سه نوع مهم تقسیم کرد. حالتهایی از شکاف کاف و لب نیز می توانند ترکیبی از این سه آیتم باشد.

1. شکاف کام
2. شکاف لب
3. شکاف مخفی ( شکاف زیر مخاطی )

شکاف کام چیست ؟

شکاف کام ، شیاری غیرطبیعی و مادرزادی در وسط ( خط میانی ) کام است که زبان کوچک، نرم کام و سخت کام را در بر می‌گیرد. در این حالت بدلیل بوجود نیامدن یا رشد ناقص سقف دهان، فضای دهان و بینی با هم مخلوط شده می شود.

شکاف لب چیست؟

 شکاف لب ، این شکاف بین  لب بالایی است.  شکاف لب از یک تورفتگی کوچک تا جدائی کامل لب متغیر است.برخی در گذشته به این اختلال لب شکری می گفتند. لب‌شکری در اصل به شکافی گفته می‌شود که در لب بالا وجود دارد. این شکاف ممکن است در وسط یا سمت چپ و یا راست لب باشد. کودکانی که شکاف لب به تنهایی دارند مشکلات کمتری را تجربه می کنند. مهمترین مشکل این کودکان ، زیبایی لب است که با عمل جراحی برطرف می شود.

شکاف مخفی ( شکاف زیر مخاطی )چیست ؟

شکاف کام زیر مخاطی بر خلاف موارد بالا در زمان تولد تشخیص داده نمی شود. در این حالت شکاف در سقف دهان ( سخت کام و یا نرم کام  ) وجود دارد ولی هویدا نیست. در این حالت پوست سقف دهان روی شکاف را پوشیده است.

افراد دارای شکاف مخفی و یا شکاف کام زیر مخاطی در هنگام صحبت کردن توانایی کافی برای جلوگیری خروج هوا از دهان به بینی را ندارد. و عدم کفایت دریچه کامی حلقی آنها باعث شک در شکاف کام زیر مخاطی می شود.

متخصصان در برخی از موارد با معیانه سقف دهان از طریق انگشت و یا دیگر موارد می توانند به شکاف زیر مخاطی آنها پی ببرند. بزرگترین مشکل این افراد کیفیت گفتار تو دماغی ( خشیومی است. )

یکی از اولین سوالاتی که والدین پس از تشخیص شکاف کام و یا شکاف لب فرزندشان از ما می پرسند این است که علت چیست ؟ در ادامه می خواهیم درباره علل ، این بیماری صحبت می کنیم. کام شکاف دار هم به علت عوامل ژنتیکی و هم عوامل محیطی ممکن است در کودکان بروز کند.

عکس  شکاف کام :

در تصویر زیر عکس شکاف کام و انواع شکاف کام و لب را براساس محل ضایعه را براساس محل ضایعه می بنید :

1. شکاف لب دو طرفه
2.  شکاف لب یک طرفه
3. شکاف کام دو طرفه
4.  شکاف کام یک طرفه
5.  شکاف زبان کوچک
6. شکاف لب و کام دو طرفه
7. دو طرفه لب و قدامی ( جلویی ) کام
8. یک طرفه لب و  دو طرفه کام
9. یک طرفه لب  و قدامی کام

علت کام شکاف دار ( شکاف کام و لب )

مجموعه ای از عوامل ژنتیکی و محیطی می توانند در بروز بیماری شکاف موثر باشند . از جمله عوامل محیطی می توان به مصرف بعضی از داروها در دوران حاملگی ، بیماریهای دوران حاملگی و مصرف سیگار و الکل و کمبود فولیک اسید در دوران بارداری اشاره نمود . همچنین سن بالای پدر و  وجود استرس در دوران بارداری از عوامل دیگر ایجاد کننده کام شکاف دار می باشد . عوامل ناشناخته ای نیز مثل جهش ژنی نیز در بروز این مشکل نقش دارند .

در نوشته علل شکاف کام و لب درباره تمامی علت های این بیماری مادرزادی به تفصیل توضیح دادیم. ( مشاهده نوشته )

تشخیص شکاف کام در سونوگرافی

سه گام مهم در درمان شکاف کام و لب در نوزادان

درمان شکاف کام و لب شامل ابعاد گوناگونی می شود و طرح ریزی درمان این افراد براساس میزان آسیب متفاوت خواهد بود . پروسه درمانی این نوزادان از بدو تولد شروع می‌شود و ممکن است تا بزرگسالی ادامه داشته باشد. تیم کاملی از متخصصین باید روی این نوزادان کار کنند.

جراح پلاستیک و یا ent  ، ارتودنس و آسیب شناس گفتار و زبان (گفتاردرمانگر )  نقش اصلی را در درمان شکاف لب و کام بازی می‌کنند. این تیم  باید در تمام طول مسیر درمان با این بیماران همراه باشند. در عین حال نیاز به دیگر متخصصین هم وجود دارد، از جمله یک متخصص اطفال جهت تغذیه نوزاد، متخصص گوش و حلق و بینی (به خصوص اگر این نوزادان بر اثر شکاف دچار مشکل شنوایی شوند ). در کل  درمان این نوزادان بصورت  درمان تیمی است و  کودکان دچار شکاف کام  را باید یک تیم کامل درمان کند.

درمان کام شکاف دار باید بلافاصله بعد از تولد آغاز شود . مهمترین نکته ای که بعد از تولد نوزادان دارای شکاف کام و لب باید به آن توجه شود ، مسئله تغذیه کودک است و اگر اطلاعات والدین در این زمینه ناکافی باشد کودک دچار مشکل خواهد شد . در خصوص تغذیه  بایستی با متخصص ارتودنسی مشورت شود تا در صورت لزوم دستگاه های ارتودنسی ساخته شود که تغذیه کودک بهتر انجام شود.

گام اول : رفع مشکلات تغذبه

گام دوم : جراحی ترمیمی شکاف کام

جراحى شکاف کام معمولاً در ۶ تا ۱۲ هفتگى انجام مى‌شود. شيرخوار نبايد عفونت تنفسي، دهانى و يا سيستميک داشته باشد.  روش ترميمی شکاف کام  به‌صورت (Z – plasty) صورت گيرد تا احتمال آسيب به محل عمل و باقى‌ماندن زخم به حداقل برسد. بعد از جراحی  هم براى مراقبت دقيق از محل عمل، و وارد نيامدن آسيب و فشار به آن، وسيله‌اى کمانى شکل و فلزى (لوگان بو Logan bow) روى ناحيه مربوطه قرار داده مى‌شود و يا از پانسمان با چسب‌هاى پروانه‌اى روى عمل استفاده مى‌گردد. در صورتى که محل عمل از آسيب و عفونت در امان بماند، معمولاً آثار کمى از آن برجاى خواهد ماند.

گام سوم : گفتار درمانی

در کودکان دارای  شکاف لب و کام ( کام شکاف دار )  وجود مشکلات گفتاری در مقاطعی از زندگی آن‌ها متداول است. بهترین اقدامی که والدین می توانند انجام دهند مراجعه به مطب گفتار درمانی در اولین فرصت ممکن است . ما در اینجا لیست مراکز گفتار درمانی کشور را گرد آورده ایم که می توانید براساس شهر خود به یک گفتار درمانگر  مراجعه کنید. از آنجائی که راه بینی و دهان این بیماران یکی است و عضلات کام وظیفه خود را در صحبت کردن به درستی انجام نمی دهند این کودکان ممکن در ادای کلمات و جملات دچار مشکلات جدی می باشند.

 حتی ممکن است پس از عمل جراحی و بسته شدن شکاف ، بدلیل بد یادگیری کودکان همچنان به گفتار خشیومی و تلفظ اشتباه خود ادامه بدهند . مراجعه به آسیب شناس گفتار و زبان بهترین راه برای اصلاح تلفظ این کودکان می باشد. همانطور که در بالا گفتیم توصیه می شود در کودک در همان ابتدا زیر نظر یک متخصص گفتار درمانی باشد.

در برگه فهرست مراکز گفتار درمانی  ما لیستی از مراکز گفتار درمانی سراسر کشور را گرد اوردیم . در اینجا  می توانید براساس نیاز خود آدرس و شماره تلفن مطب مورد نظر را پیدا کنید.

عوارض شکاف لب و کام (کام شکاف دار ) :

نوزاد مبتلا به شکاف لب و کام، از بدو تولد خود با مشکلات فراوانی دست به گریبان شده که درصورت عدم دریافت مراقبتهای پزشکی درست و به موقع، تا پایان عمر خود هیچگونه رهائی از آن مشکلات نخواهد داشت. ما در اینجا لیستی از عوارض شکاف کام و لب را ذکر کرده ایم:

1. مشکل میدن شیر و تغذیه
2. مشکلات گفتاری
3. ایجاد عفونت های مکرر گوش و کم شنوایی
4. رشد نامنظم دندانها

۱-مشکل در مکیدن شیر و تغذبه

از آنجا که راه دهان و بینی این نوزادان یکی است، در  عمل مکیدن را ممکن است دچار مشکل شوند.اگر اطلاعات والدین در این زمینه ناکافی باشد کودک دچار مشکل خواهد شد . در خصوص تغذیه  بایستی با متخصص ارتودنسی مشورت شود تا در صورت لزوم دستگاه های ارتودنسی ساخته شود که تغذیه کودک بهتر انجام شود.

۲-مشکلات گفتاری

از آنجائی که راه بینی و دهان این بیماران یکی است و عضلات کام وظیفه خود را در صحبت کردن به درستی انجام نمی دهند این کودکان در ادای کلمات و جملات دچار مشکلات جدی می باشند. ممکن است پس از جراحی شکاف کام این کودکان هم چنان این مشکلات را داشته باشند. بنابراین مراجعه به گفتار درمانی برای این کودکان ضروری است.

۳- عفونت های مکرر و ایجاد کم شنوائی

ممکن است مقداری از شیر دریافتی توسط دهان، از طریق بینی به پشت گوش این کودکان راه پیدا کرده و به مرور زمان باعث ایجاد عفونت  و منجر به کم شنوائی  نوزاد بشود. این عفونت هیچگونه علائم  یا عوارض مشخصی نداشته و معمولاً والدین زمانی متوجه کم شنوائی  نوزاد خود می شوند که معمولاً دیگر نمیتوان اقدام خاصی را برای این نوزادان انجام داد. متخصص گوش و حلق و بینی و شنوایی شناسی در این زمینه می تواند کمک کند و مانع از کم شنوایی کودکان در چنین حالتهایی شود.

۴-رشد نامنظم دندانها

با توجه به وضعیت فیزیکی دهان بیمار، دندانها ممکن است بصورت نامنظم  و در برخی از موارد دندان در محل بینی یا شکاف دهان رشد کند. متخصص ارتودنسی در این زمینه می تواند کمک کننده باشد.

ما قبلا در نوشته عوارض شکاف کام و لب ۴ مورد از عوارض  راهکارهای کاهش آنها را به تفصیل توضیج دادیم. ( مشاهده نوشته ) .

معجزه گفتار درمانی برای شکاف کام و لب  :

در همان ابتدای تولد کودک دارای شکاف لب و کام ، مهمترین دغدغه والدین مشکل شیر خوردن و زیبایی نوزاد است. این مشکلات با به مرور رفع خواهد اما انچه که نیاز به توجه بیشتری دارد. مشکلات گفتار و زبان این کودکان است.

به دلیل شکاف ایجاد شده بین حفره بینی و دهان صداسازی های نوزاد کیفیت دماغی پیدا می کند. متاسفانه گاها حتی پس از جراحی این کیفیت دماغی حفظ می شود و در مواردی نیز تلفظ صداهای کودک همه دچار مشکل می شوند.

اگر خانواده در همان دوران نوزادی تحت نظر یک آسیب شناس گفتار و زبان باشند تا موارد زیادی این مشکلات کمتر و راحتتر درمان می شود. یکی دیگر از مشکلات این کودکان دیر حرف زدن است ( مشکلات تاخیر زبان ) . گفتار درمانگر در همان ابتدا با ارائه توصیه هایی به این کودکان کمک می کند.

در هرصورت با بزرگ شدن کودک در صورت وجود مشکلات تلفظی بسیار مهم است که به گفتار درمانی مراجعه کنید و هر چه سریعتر جلسات درمانی را شروع کنید. فراموش نکنید که تاخیر در دریافت این خدمات ، درمان را مشکل تر می کند.

معرفی مطالب مفید در خصوص گفتار درمانی

ما قبلا در نوشته  سن حرف زدن کودک درباره سن حرف زدن کودکان صحبت کردیم . در آنجا گفتیم که اگر کودکتان متناسب با هم سالان خود حرف نمی زند زمان طلایی را از دست ندهید و سریعا به مطب گفتار درمانی و نزد آسیب شناسان گفتار و زبان ( گفتار درمانگر ) مراجعه کنید.

گفتار درمانی کودکان می توانند بصورت مستقیم و یا غیر مستقیم دنبال شود. تنها متخصص برای درمان اختلالات گفتار و زبان و دیر حرف زدن گفتار درمانگر می باشد.  . همچنین در برگه ای دیگر به نام  مطالب مفید گفتار درمانی جدیدترین مطالب گفتاردرمانی و مطالب طبقه بندی شده را آوردیم . این برگه مطالب گفتار درمانی کودکان و گفتار درمانی بزرگسالان را نیز شامل میی شود.

منابع مفید جهت مطالعه بیشتر :

فارسی :

واحد تحقیقات ناهنجاریهای جمجمه ای-صورتی و شکاف کام

انگلیسی :

www.cleftline.org

www.cincinnatichildrens.org/speech

جمع بندی و طرح سوال از متخصص

در این نوشته درباره شکاف لب و کام صحبت کردیم . گفتیم که برخی از کودکان فقط شکاف کام دارند ، برخی فقط شکاف لب و برخی هردو را دارند. گفتیم که این اختلال به دلیل بسته نشدن شکاف دهان جنین در مراحل اولیه بارداری به وجود می آید. علتهای آن از عوامل محیطی تا ژنتیکی تا مصرف برخی داروها در دوران جنینی متفاوت است. در ادامه تیم درمانی این کودکان ( متخصص گوش و حلق و بینی ، ارتودنسی ، گفتار درمانگر ، شنوایی شناس و.. ) را معرفی کردیم.

خواندیم که می توان تشخیص شکاف کام در سونرگرافی سه بعدی ممکن است. مراجل درمانی را از جراحی ترمیمی تا ارتودنسی و گفتار درمانی را توضیح دادیم. عوارض مهم شکاف لب و کام را را معرفی کردیم و توصیه کردیم که مداخله به هنگام را برای هر کدام از آنها در پیش بگیرید.

در ادامه اگر درخصوص بیماری لب شکری سوال و یا سوالاتی دارید می توانید در پایین در قسمت نظرات از ما بپرسید ، قول می دهیم که جواب شما را در کمتر از دو روز در همین جا بدهیم. تا می توانید سوال بپرسید.

تشخیص شکاف کام در سونوگرافی – جراحى شکاف کام – عوارض شکاف کام – کام شکاف دار –شکاف کام در نوزادان