همه چیز درباره دیزآرتری در ام اس (MS)

دیزآرتری یک اصطلاح کلی است که به اختلالات حرکتی، گفتار اطلاق و منجر به ضعف عضلات کنترل کننده گفتار می شود. این ضعف می تواند تمام سیستم های گفتاری را به طور خیلی خفیف یا خیلی شدید تحت تاثیر قرار دهد. به طور کلی در بیماران ام اس احتمال تضعیف دامنه حرکت، قدرت، هماهنگی و سرعت حرکت عضلات در هر یک از سیستم های گفتاری یا در تمام سیستم های گفتاری وجود دارد. در نهایت این ضعف روی نوای گفتار تاثیر سوء خواهد گذاشت. این مقاله برای گفتاردرمانگران بسیاری کاربردی خواهد بود. در ادامه درباره دیزارتری در ام اس مفصلا صحبت می کنیم.

انواع دیزارتری

دیزآرتری به علل مختلف نظیر حمله قلبی-عروقی، ضربه مغزی، تومور، سموم و بیماری های پیشرونده  رخ می دهد. اما گاهی اوقات علت مشخص و قابل تشخیصی پیدا نمی شود. مناطق فراوانی از سیستم اعصاب محیطی و مرکزی هستند که در صورت آسیب منجر به دیزآرتری می شوند، به همین خاطر این اختلال شیوع نسبتا بالایی دارد.

در پژوهش ها شش نوع دیزارتری آورده شده است که عبارتند از:

1. دیزارتری اسپاستیک(سفت)
2. دیزارتری آتاکسیک
3. دیزارتری فلاسید (شل)
4.  دیزارتری هایپرکینتیک
5. دیزارتری هایپوکینتیک
6. دیزارتری مختلط.

تشخیص انواع دیزاتری

تشخیص انواع دیزارتری بر پایه موارد زیر صورت می گیرد:

1)ویژگی های تولیدی، آواسازی و تشدیدی گفتار بیمار که توسط متخصص بالینی شنیده می شود.

2)ویژگی های عضلانی قابل مشاهده در اندام های تولیدی و نرمکام

3)تجزیه و تحلیل گفتار بیمار با استفاده از دستگاه ها

4)ارزیابی متخصص مغز و اعصاب یا استفاده از تکنیک های تصویربرداری عصبی که جایگاه ضایعه را آشکار سازد.

دیزآرتری در ام اس

ام اس یکی از بیماری های دستگاه عصبی مرکزی است که باعث ایجاد علایم عصبی متعدد و متغیر می گردد. همچنین معمولا با دوره های عود و بهبودی همراه است. آسیب دیدن مغز ناشی ازاسکلروز متعدد، می تواند در کنترل عضلات لب، زبان، نرمکام، چین های صوتی و دیافراگم تداخل ایجاد کند. این عضلات، تولید گفتار، کیفیت صوت و فرایند بلع را کنترل می کنند.

سفتی، ضعف، کندی و یا عدم هماهنگی آتاکسیک عضلات این اندام ها در بیماری ام اس دیده می شود که به آن دیزارتری می گویند. در نتیجه، تولید، قابلیت فهم، سرعت و طبیعی بودن گفتار ممکن است تحت تاثیر قرار گیرد(سورنسن و همکاران، 1994).

شاپیرو (2007) نیز در کتاب خود با عنوان “مهارکردن علائم ام اس” نوشته است:

“شایعترین اختلال گفتاری در ام اس دیزارتری نامیده می شود، که به آن گفتار شل نیز می گویند. این اختلال می تواند بصورت خیلی خفیف تا بسیار شدید مشاهده شود، به گونه ای که حتی احتمال دارد گفتار بیمار کاملا غیر قابل فهم گردد.”

گروه های عضلانی، ساختارها و مسیرهای عصبی مربوط به تولید گفتار و صوت مشترک هستند. بنابراین معمولا دیزآرتری در ام اس با بد آوایی (اختلال صوت) همراه می شود. در نتیجه این بیماری می تواند کیفیت صوت، تشدید، کنترل زیر و بمی، بلندی صدا و تکیه را نیز تحت تاثیر قرار دهد.(سورنسن و همکاران،1994)

افراد مبتلا به ام اس و داشتن دیزآرتری به کمک یک گفتاردرمانگر میتوانند تا حد مطلوبی مشکلات گفتاری را کاهش دهند. برای یافتن سریعتر مراکز گفتاردرمانی در کشور روی لینک زیر کلیک کنید:
مراکز گفتار درمانی | لیست کلینیک ها و مراکز گفتاردرمانی کشور

علت وقوع در بیماران ام اس

می توان گفت که علت وقوع دیزارتری در ام اس آسیب دیدن غلاف میلین در چندین مسیر حسی و عصبی واقع در سیستم اعصاب مرکزی است که به نورون های حرکتی تحتانی بصل النخاع می روند. از آنجا که الگوی آسیب بسیار متنوع است،

دیزارتری در بیماران مختلف، به اشکال مختلفی ظاهر می شود. آسیب نورون های حرکتی فوقانی، مخچه یا هر دو می تواند باعث وقوع دیزارتری در ام اس شود. دور از انتظار نیست که شدت اختلال گفتاری در ام اس وابستگی فراوانی با شدت اختلال عصبی، نوع دوره بیماری و تعداد سال های ابتلا داشته باشد.

روند ظهور دیزارتری در ام اس

به نظر می آید که دیزارتری در اوایل بیماری بصورت خفیف بروز می کند. سپس با افزایش شدت بیماری تعداد سیستم های عصبی درگیر و پسرفت کلی بیمار تشدید شود. در حقیقت، دیزارتری در بیماران مبتلا به ام اس می تواند آن قدر شدید شود که فرد مجبود به استفاده از وسایل ارتباطی جایگزین شود(موردوچ2010). حتی ممکن از بیمار دچار ناگویایی شود.

علاوه بر موارد ذکر شده، مکرر گویی عصب زاد نیز یکی از علائم شایع در بیماری ام اس است که دارای ویژگی های زیر است:

• تکرار کلمات یا عبارات
• افزایش سرعت و کاهش بلندی در اثر تکرار های متوالی
• افزایش مکرر گویی حین گفتار خودبخودی یا گفتار برانگیخته شده نسبت به گفتار اتوماتیک تکراری و خواندن متن
• افزایش اختمال بروز مکرر گویی در اواخر گفته
• وجود آگاهی نسبی درباره مکررگویی، البته بدون نگرانی یا تلاش و تقلا برای رهایی از مکررگویی(دافی2005).

سه ویژگی اصلی دیزارتری ناشی از ام اس MS

رزالیند در کتابی که در سال 2004 منتشر کرد، سه ویژگی اصلی را برای دیزارتری ناشی از ام اس مطرح کرد:

1. مشکل در کنترل بلندی صدا: صدایی بسیار آهسته، بسیار بلند یا با نوسان باشد. علت این مشکل، کنترل و حمایت ضعیف سیستم تنفسی است.
2. تولید ضعیف: گفتار جویده جویده، منقطع و نامفهوم به خصوص به هنگام محاوره
3. مشکل در تاکید: گفتار کند و غیر طبیعی به علت مکث های نامناسب، تکیه گذاری مساوی و بیش از حد روی تک تک کلمات یا مشکل ایجاد تغییرات در زیر و بمی و بلندی صدا جهت تاکید بر واژه های مهم.

علائم دیزارتری در ام اس

در بخش دیزارتری نقص در کنترل بلندی صدا در دبزارتری ناشی از ام اس، شایع ترین علامت است، که خود را بصورت صدای بسیار آهسته، بسیار بلند یا بلندی متغیر و بی ثبات نشان می دهد. این مشکل ناشی از حمایت و کنترل ضعیف سیستم تنفس می باشد.

یکی دیگر از علائم شایع، تولید مبهم و نادرست است که باعث گفتار شل می شود، در نتیجه گاهی درک گفتار بیمار حین محاوره توسط شنونده دشوار می شود. 39 درصد بیماران ئر تکیه گذاری دچار مشکل هستند. این مشکل باعث ایجاد گفتار کند یا غیر طبیعی می شود که ناشی از مکث های نابجا، تکیه گذاری مساوی یا بیش از حد روی کلمات یا مشکل در زیرو بمی و بلندی جهت تکیه گذاری روی کلمات مهم است.(دارلی و همکاران،1972).

تاثیر دیزارتری بر آواسازی بیماران ام اس

ماهیت مشکلات صوتی در ام اس بسیار متنوع است. برای مثال این بیماری می تواند باعث فلج دور کننده دوطرفه چین های صوتی شود. در بدآوایی ایجاد شده در اثر آسیب نورون های حرکتی فوقانی، صدای بیمار بلند، خشن و پرفشار می گردد. اما کیفیت صوت بیمار مبتلا به بدآوایی مخچه ای ممکن است مناسب به نظر برسد. در حالیکه بیمار غالبا قادر به کنترل بلندی و زیر و بمی صوت خود نمی باشد.

معمولا علت تغییرات بلندی صدا، مشکل در کنترل تنفسی می باشد. بطوری که در آواسازی پیوسته به راحتی می توان لرزش صوت را تشخیص داد. اگر آسیب نورون های حرکتی فوقانی نقشی در ایجاد دیزآرتری نداشته باشند،تون عضلانی بیمار پایین خواهد بود و هیچ فشاری در صورت احساس نمی شود. اما اگر نورون های حرکتی فوقانی آسیب ببینند، پرفشار بودن صوت بطور بی ثبات در صورت دیده می شود. دیزارتری بصل النخاعی کاذب باعث سفت شدن و اسپاسم چین های صوتی می شود. در نتیجه بیمار صدایی زیر و آهسته خواهد داشت.

نشانه های بداوایی در بیماران MS

• صدای خشن؛ که ناشی از سفتی یا تون بیش از حد عضلات در چین های صوتی است که باعث می شود صدا غیر طبیعی و گوش خراش به نظر برسد.
• مشکل در کنترل زیر وبمی؛ که بر اثر ترمور یا سفتی چین های صوتی ایجاد می شود که خود باعث شکست زیر و بمی یا صوت یکنواخت می شود.
• سطح زیر و بمی که به دلیل تغییر در تون عضلات، بالاتر یا پایین تر از حد نرمال باشد. البته دامنه فرکانس پایه در بیماران مبتلا به ام اس شباهت زیادی به افراد طبیعی دارد. اما اندکی بیش از افراد طبیعی است و تغییرات آن تا حدودی بیشتر است.
• نفس آلودگی؛ که در 22درصد موارد دیده می شود و زمانی ایجاد می شود که چین های صوتی اجازه فرار هوای بیش از حد را بدهند.
• گرفتگی صدا؛ مانند زمانی که التهاب حنجره وجود دارد. این حالت هنگامی ایجاد می شود که چین های صوتی خیلی محکم یا خیلی شل به هم نزدیک شوند.

تاثیر دیزارتری بر تشدید در ام اس

تعدادی از محققان با بررسی تشدید گفتار در بیماران ام اس، گزارش کردند که بیش خیشومی غالبا در ام اس دیده می شود. بیش خیشومی گفتار به دلیل ضعف، کندی یا عذم هماهنگی عضلات درگیر و به دنبال آن خروج هوا از بینی رخ می دهد. همچنین آنها با استفاده از دستگاه فشار سنج، تشدید دهانی را در 155 بیمار بررسی کردند، اما تنها 2% از آنها بدعملکردی کامی حلقی داشتند. مطالعات دیگری که در این زمینه انجام شده نیز نتایج مشابهی را گزارش کرده اند.

تاثیر دیزارتری بر تنفس در ام اس

ضعف عضلات تنفسی در بیماران مبتلا به ام اس با شدت خفیف تا متوسط وجود دارد (چیارا و همکاران 2007). بررسی دارلی و همکارانش در سال 1972 نشان دهنده کاهش ظرفیت حیاتی در بیماران مبتلا به ام اس بود، به طوری که 11% از نمونه ها بطور غیرطبیعی سریع نفس می کشیدند

در نمونه های مورد مطالعه ماردوچ نیز عدم هماهنگی قفسه سینه و شکم در حین تنفس گفتاری مشاهده شد. بی کفایتی سیستم تنفسی در ام اس پیشرفته یا در حملاتی که در ساقه مغز رخ می دهند، مشاهده می شود. اصلی ترین علت بی کفایتی تنفسی، ضعف عضلات تنفسی به خصوص دیافراگم است. علاوه بر این حداکثر فشار بازدمی، عملکرد ریه و سرفه ارادی در بیماران مبتلا به ام اس ضعیف تر از افراد طبیعی است. البته امکان آسپیراسیون و عفونت ریوی نیز وجود دارد(دافی 2005).

جمع بندی

در این مقاله دیزارتری در ام اس را به طور کامل شرح دادیم. امیدواریم شما کاردرمانگران عزیز با مطالعه این مطلب به اطلاعات خوبی درباره دیزارتری رسیده باشید.

منبع

ام اس | ویکی پدیا

گفتاردرمانی در ام اس؛ مونا ابراهیمی پور و هاتف اردکانی؛ نشر ستایش هستی؛1388.