بیماری اسکیزوفرنی معمولا با هذیان و توهمات خود را آشکار می سازد. در این بیماری مرز بین خیال و واقعیت مخدوش می شود. فرد مبتلا، توانایی تشخیص افکار و ایده ها و تصورات خودش با واقعیت را ندارد. مثلا بیمار صداهای می شنود که به او دستور می دهد کاری را انجام دهد یا افراد و اشیایی را می بیند که وجود خارجی ندارند.
ما در این نوشته شما را با همه ی ابعاد بیماری اسکیزوفرنی از علل، علائم تا تشخیص و درمان آن آشنا می کنیم.
فهرست عناوین این نوشته
توصیف بیماری
اسکیزوفرنی یا روان گسیختگی، (به انگلیسی: Schizophrenia) یک اختلال روانی مزمن می باشد. وجه مشخصه آن، نشانه های اختلال فکر، ادراک، احساس و رفتار می باشد.
چند معیار اصلی برای تشخیص این بیماری وجود دارد که عبارتند از:
- هذیان، توهم، اختلال در تفکر انتزاعی
- افت عملکرد نسبت به سطح عملکرد قبلی
- ادامه بیماری به مدت حداقل شش ماه
- ابتلا به بیماری زیر سن 45 سال
در این بیماری، توهمات ممکن است همه ی حواس فرد را در بر گیرد، که معمول ترین آن توهم صوتی می باشد. توهم صوتی یعنی شنیدن صداهایی که حاوی اظهار نظرند یا به بیمار دستور می دهند که فلان کار را انجام دهد. زمانی که شخص بخواهد از این دستورات اطاعت کند، ممکن است وضع خطرناکی پیش آید.
همچنین در اسکیزوفرنی، بیمار احساس تحت نظارت بودن مثلا به وسیله یک دوربین یا میکروفون دارد. گفته هایی که برای دیگران غیر قابل قبول و غیر منطقی می باشد.
علاوه بر این موارد، فرد تصور واهی دارد. یعنی چیزهای خاصی را در پدیده ها مشاهده می کند. در صورتی که اطرافیان این بیماران می دانند که چنین چیزهای وجود ندارد. برای نمونه مثلا او احساس می کند که تحت تعقیب است یا او را تهدید به قتل کرده اند.
امکان ابتلا به بیماری اسکیزوفرنی تقریبا در تمامی طول عمر انسان وجود دارد. ولی شایع ترین سن ابتلا 12 تا 30 سالگی است.
علت ابتلا به بیماری اسکیزوفرنی
علت بیماری به طور قطع مشخص نمی باشد. احتمالا بروز آن بر اثر کنش متقابل و پیچیده ای میان عوامل ارثی و محیطی را شامل می شود. در واقع ممکن است یک نفر این بیماری را به ارث برده باشد.
به طور کلی عواملی که در بروز بیماری اسکیزوفرنی موثر هستند، عبارتند از :
1- عوامل ارثی-ژنتیکی
اگر در خانواده ای سابقه این بیماری وجود نداشته باشد، احتمال ابتلا به آن کمتر از 1 درصد است. در مواردی که سابقه این بیماری وجود داشته باشد و در والدین تشخیص داده شود احتمال ابتلا تا 10 درصد افزایش می یابد.
2- محیط زندگی
عوامل محیطی که بروز این بیماری موثر می باشند عبارتند از: محیط زندگی، مصرف مواد مخدر، عوامل استرس زای قبل از تولد، انزوای اجتماعی، تبعیض نژادی، بیکاری، مشکلات خانوادگی و مهاجرت مرتبط با سختی های اجتماعی.
عوامل ذکر شده هم در بروز و هم در پیشرفت بیماری اسکیزوفرنی موثر می باشد.
3- مصرف مواد مخدر
برخی از مواد مخدر باعث پیشرفت و رشد اسکیزوفرنی می شوند. از جمله این مواد می توان به ماری جوانا، کوکائین، آمفتامین و … نام برد.
تقریبا نیمی از افرادی که مبتلا به اسکیزوفرنی هستند، بیش از حد مواد مخدر یا الکل مصرف می کنند.
4- عدم تعادل شیمیایی مغز
محققان بر این باورند که عدم تعادل دوپامین، انتقال دهنده عصبی، در شروع اسکیزوفرنی موثر است. هم چنین ممکن است دیگر انتقال دهنده های عصبی مانند؛ سرتونین نیز ممکن است درگیر باشد.
عواملی مانند فقدان اکسیژن خون، عفونت یا استرس و سوء تغذیه مادر در دوران بارداری احتمال ابتلا به اسکیزوفرنی را در مراحل بعدی زندگی افزایش می دهد.
علایم اختلال اسکیزوفرنی
علائم بیماری اسکیزوفرنی معمولا به دو گروه علائم مثبت و علائم منفی تقسم می شوند.
علائم مثبت: به عنوان علائم روانی شناخته می شوند. به طوریکه افراد عادی نمی توانند آن ها را تجربه کنند. به عنوان مثال هذیان، اعتقادات دروغین، توهمات، اختلال افکار و گفتار، توهم لمس، شنوایی، بویایی و چشایی ذیل علائم مثبت می باشند.
علائم منفی: فقدانی از پاسخ های عاطفی یا سایر فرایند های فکری می باشد. این بیماران معمولا دارای یکنواختی عاطفی یا کمبود عاطفه و احساس، فقدان انگیزه و … می باشد.
در ادامه لیستی از نشانه های اصلی این بیماری را بیان می کنیم.
لیست نشانه های بیماری اسکیزوفرنی
1- توهم
توهم حالتی است که در آن فرد چیزی که وجود ندارد، می بیند و احساس می کند. افراد مبتلا به اسکیزوفرنی اغلب توهم شنیدن صدا دارند. این صداها ممکن است در مکان های مختلف شنیده شوند. مثلا این که یک نفر مستقیم با شما صحبت می کند یا این که در مورد شما با هم بحث می کنند.
البته انواع دیگری از توهم مانند توهم بو، مزه یا لمس شدن هم ممکن است مشاهده شود.
2- هذیان
بیمار اعتقادات دروغین را ارئه می دهد. در واقع اعتقاد راسخ به یک موضوع که صرفا بر پایه تفسیر های غلط ارائه می شود. این افراد ممکن است کاملا به طور اتفاقی به یک موضوع اعتقاد پیدا کنند.
3- فقدان انگیزه
فرد مبتلا به اسکیزوفرنی انگیزه خود را در زندگی روزمره از دست می دهد. مثلا فعالیت های روزمره مانند شستن، پختن و … را نادیده می گیرد.
4- انزوای اجتماعی
این بیماران ممکن است از اجتماع دوری کنند. اغلب دلیل دوری آنها از اجتماع این است که فکر می کنند کسی می خواهد به آنان صدمه برساند.
5- مشکلات شناختی
بیماری اسکیزوفرنی، مواردی را تمرکز، به خاطر آوردن چیزها، برنامه ریزی و سازماندهی زندگی افراد را تحت تاثیر قرار می دهد.
6- عدم آگاهی افراد به بیماری
زمانی که هذیان و توهمات به طور کلی ظاهر می شوند بسیاری از آن ها ممکن است باور نکنند که به یک نوع بیماری مبتلا می باشند.
مشکلات حوزه گفتار و زبان
بیماری اسکیزوفرنی مشکلاتی را برای گفتار و زبان فرد مبتلا به وجود می آورد.
مهم ترین مشکلات ایجاد شده عبارتند از:
- پژواک گویی
- تکرار های بی مورد
- استفاده از مراجع مبهم و غیر واضح
- تکرار کلمات و عبارت های به گونه ای ظاهرا بی معنا
- اختلال های در حافظه
- اختلال های در پردازش های شنیداری
- کاهش توانایی های گفتار
- احتمال گنگی در این افراد
- تغییر ناگهانی موضوع بحث
برای رفع مشکلات کلامی بیمار، پیشنهاد می کنیم از یک اسیب شناس گفتار وزبان کمک بگیرید. مراجعه به مراکز گفتاردرمانی بهترین راهکار برای بهبود مشکلات گفتار و زبان بیمار اسکیزوفرنی است. از طریق لینک زیر به مراکز گفتاردرمانی در شهر خود دسترسی پیدا می کنید:
مراکز گفتار درمانی
نحوه تشخیص بیماری اسکیزوفرنی
تشخیص این بیماری با توجه علائم آن می باشد. اگر پزشک احتمال اسکیزوفرنی را بدهد باید در مورد تاریخ پزشکی و روانی فرد بیمار بداند. راههای زیر می توانند در تشخیص اسکیزوفرنی موثر باشند:
1- ارزیابی های روان شناسی
یک متخصص می تواند وضعیت ذهنی شما را با سوالاتی ارزیابی نماید؛ سوالاتی در مورد افکار، احساسات، گرایش های خشونت آمیز، توهم و ویژگی های خودکشی و …
برای مراجعه به مراکز روانشناسی رو لینک زیر کلیک کنید. در لیست زیر به آدرس و تلفن تماس مراکز روانشناسی در سراسر کشور، دسترسی خواهید داشت:
لیست مراکز مشاوره و روانشناسی کشور
2- آزمایش خون
در مواردی که استفاده از مواد مخدر ممکن است یکی از عوامل بیماری باشد ، تست خون پیشنهاد می شود. آزمایش خون برای از بین بردن علل فیزیکی بیماری انجام می شود.
3– مطالعات تصویر برداری
پزشک برای تشخیص اسکیزوفرنی به مطالعه سوابق تصویر برداری فرد برای یک بیماری خاص می پردازد.
روش های درمانی
درمان اسکیزوفرنی بسته به زمان مراجعه در هر مرحله ای از بیماری متفاوت است. برای درمان این بیماری از روش هایی مانند درمان دارویی، رفتار درمانی، شناخت درمانی و کاردرمانی استفاده می شود. با درمان مناسب و به موقع بیماران می توانند به زندگی عادی خود برگردند.
موثرترین درمان برای این افراد عبارت است از:
1- استفاده از داروهای ضد روان پریشی
هدف از مصرف دارو کاهش اثرات و علائم بیماری اسکیزوفرنی در زندگی می باشد. استفاده از داروهای ضد روان پریشی در طول چند هفته توهم و هذیان بیماران را کمتر می کند.
2- رفتار درمانی شناختی
نوعی روان درمانی است بر تغییر الگوهای فکری و رفتاری بی فایده تمرکز می کند. روان درمانگر به بیماران یاد می دهد که چگونه علائم بیماریشان را مدیریت می کنند. این روش درمانی را می توان به صورت فردی یا گروهی آموزش داد.
3- آموزش خانواده
برنامه های آموزشی به خانواده ها و به بستگان بیمار آموزش داده می شود. این روش کمک می کند تا خانواده ها در بهبود فرد بیمار در خانواده موثر واقع شوند.
4- درمان های توانبخشی
توان بخشی بر آموزش اجتماعی و حرفه ای بیماران جهت مشارکت در مناسبت های اجتماعی می باشد.
حدودا 30 درصد از افراد مبتلا به بیماری اسکیزوفرنی به طور کامل بهبود می یابند. در حدود 70 درصد اغلب درجه های از بهبودی مشاهده می شود. اگر تداوم مصرف دارو و خدمات پیشگیری در حد کفایت نباشد ، عود بیماری شایع خواهد بود.
جمع بندی
اسکیزوفرنی یا روان گسیختگی، یک اختلال روانی مزمن است. وجه مشخصه آن، نشانه های اختلال فکر، ادراک، احساس و رفتار می باشد. فرد مبتلا توانایی تشخیص افکار و ایده ها و تصورات خودش با واقعیت را ندارد. ما در این نوشته درباره علت، علائم و راههای تشخیص و درمان این بیماری صحبت کردیم. اگر هنوز سوالی در رابطه با بیماری اسکیزوفرنی دارید، از طریق کامنت با کارشناسان ما در میان بگذارید.