دو راهکار برای مشارکت کودک در بازی های وانمودی

کودک بسیاری از مهارتهایش را در بازی کردن یاد می گیرد. بازی انقدر برای کودک مهم است که محققان شغل کودک را ” بازی ” می دانند. به خصوص اگر بازی های کودک وانمودی ( به انگلیسی Pretend Play ) باشد. در بازی های وانمودی کودک وانمود می کند که خودش یک معلم یا دکتر یا شخص دیگر است. همچنین در این بازی ها کودکان می تواند تخیل کند که چوبی که در دست دارد یک شمشیر یا تفنگ است. در بازیهای وانمودی کودک می تواند وانمود کنند که در حال انجام یک عمل مانند آمپول زدن ، یا رانندگی با بالشت است. در این مثالها می بینید که از طریق این بازیها می تواند کارهایی را انجام بدهد که در حالت طبیعی امکان تجربه آنها را ندارد.

چرا انجام بازیهای وانمودی برای کودک مهم است ؟

همانطور که گفته شد کودک از طریق این بازیهای وانمودی می توانید تجاربی که بدست بیاورد که در حالت عادی امکان انجام آنها را نداشته است. مثلا شما هیچگاه نمی توانید به یک کودک تجربه پزشک بودن را – مگر در بازیهای وانمودی – بدهید. کودک با بر عهده گرفتن نقش دکتر در این نوع بازیها می توانید تجارب جدیدی را بدست بیاورید که این تجارب منجر به رشد واژگان ، مهارتهای زبانی و مهارتهای تفکر او می شود.

اگر کودک به همراه یک یا چند نفر دیگر از دوستان خود، بازی های وانمودی را انجام دهند. به مرور این بازیها – بازی های وانمودی اجتماعی- نتایج زیر را نیز به همراه خواهد داشت :

• بهبود مهارتهای زبانی پیشرفته مورد نیاز برای مدرسه : کودکان در طول انجام بازیهای وانمودی اجتماعی یاد می گیرند که باهم برای اجرا بهتر بازی بحث کنند و روند بازی را طرح ریزی کنند. مثلا در بازی بیمارستان : چه کسی دکتر باشد چه کسی بیمار ، بیمار چه بگوید و دکتر چه کار کند. این مهارت – طراحی نقشه و برنامه – یکی از مهارتهای مهم و مورد نیاز کودک است که به او کمک می کند آینده را پیش بینی کند و یا درباره یک موقعیت خاص بحث و گفتگو کند و شرایط آن موقعیت را تحلیل کند. همه این مهارتها می تواند منجر به رشد مهارتهای پیچیده زبانی کودک شود که برای موفقیت در مدرسه ضروری هستند.
• بهبود مهارتهای اجتماعی و دوست یابی : مهارتهای اجتماعی ( به انگلیسی social skill ) یکی از مهارتهای ضروری برای کودکان است که متاسفانه بسیاری از کودکان دارای تاخیر کلامی دارای مشکلاتی در این مهارتها هستند. نمونه از این مهارتها عبارتند از : رعایت نوبت هنگام صحبت ، تماس چشمی هنگام گفتگو ، داشتن مکالمه طولانی با دیگران ، صحبت کردن درباره موضوع و بی ربط صحبت نکردن…
  بهترین مکان برای یادگیری مهارتهای اجتماعی ، بازیهای وانمودی اجتماعی است. کودک در حین این بازیها و در تعامل با هم بازی های خود ، این نکات را یاد می گیرد.

[ نوشته پیشنهادی : مجموعه مقالات موسسه hanen ]

چه زمانی کودک می تواند بازیهای وانمودی را انجام بدهد ؟

کودکان معمولا در دو سالگی بازیهای وانمودی را به تنهایی انجام می دهند. با این حال این بازیهای بسیار خام و در سطوح ابتدایی است. در این سن کودک غالبا شروع به وانمود سازی اشیا می کند. مثلا با اسباب بازی گوشی همانند یک تلفن واقعی برخورد می کند. با دیگر صحبت می کند ، با دکمه های بازی می کند و حتی ان را در شارژ قرار می دهد. در سطوح ابتدایی وسایل و اسباب بازی ها می بایست شباهت زیادی با شس واقعی داشته باشند.

به مرور در سنین سه تا پنج سالگی هم کودک یاد می گیرد که نقش ها و بازیهای پیچیده تری را انجام بدهد و هم یاد می گیرد که این بازیهای را به همراه دیگر دوستانش انجام بدهد. همانطور که گفته شد در سطوح بالاتر این بازیها کودک یاد می گیرد به همراه دیگر دوستانش در خصوص روند بازی بحث و نقشه طراحی کنند.

مهارت بازی نمادی یک شبه بدست نمی آید و به مرور از دو سالگی با انجام مکرر این بازی ها ، کودک شروع به رشد در این مهارتها می کند. هر چند نمی توان برای تمامی کودکان یک مسیر مشخص در نظر گرفت با این حال غالب کودکان در سنین سه سالگی توانایی انجام این بازیها با دیگر دوستان خود دارند و در پنج سالگی در این بازیها مهارت بالایی دارند.

دو راهکار برای مشارکت بیشتر کودک در بازی های وانمودی

هرچقدر کودک بازیهای وانمودی اجتماعی ( به انگلیسی social pretend play ) بیشتری انجام بدهد. نقش های بیشتری را در این بازیها بر عهده می گیرد و یاد می گیرد که چطور با استفاده از کلام در این نقش ها موفق شود مثلا یاد می گیرد چطور در خصوص روند بازی مغازه میوه فروش با دوستانش برنامه ریزی کنند که چه کسی مشتری ، مغازه دار یا صندوق دار باشد و روند بازی چه باشد.

اهمیت این بازی در کودکان دارای تاخیر کلامی از ان جهت است که کودک یاد می گیرد که با استفاده از کلام در هر کدام از این نقش ها چه بگوید. مثلا ممکن است فرزند شما در بازی مغازه میوه فروش زمانیکه در نقش مشتری است یاد بگیرد برای تخفیف خواستن از چه جمله ای استفاده کند. در این مثال کودک یاد می گیرد که بگوید ” اگر دو کیلو سیب بگیرم قیمت کمتری حساب می کنید ؟ “.

اما ما بعنوان والدین برای ترغیب کودک به انجام بازیهای وانمودی و همچنین موفقیت و پیشرفت در این بازیها چه کار می توانیم بکنیم. در ادامه دو راهکار بسیار عالی را ذکر کرده ایم :

1-اسباب بازی ها و یا وسایلی که انتخاب می کنید مناسب سطح کودک باشد.

• اسباب بازیهای مناسب سطح آغازین : بازیهای آغازین کودک بسیار ساده و ابتدایی هستند. در این سطح سعی کنید برای کودک اسباب بازیهایی که بسیار مشابه اشیا واقعی هستند را تهیه کنید. این اسباب بازیها می توانند شامل : ست اسباب بازیهای آشپزخانه ، ست دکتر ، ست تعمیرکار و.. باشد. توصیه می کنیم این ست را با هم خریداری کنید و هر بار فقط یک ست را خریداری کنید.
• اسباب بازیهای مناسب سطوح پیشرفته : در سوطح پیشرفته بازیهای نمادی ، کودک چون قدرت تخیل قوی تری دارد می توانند اشیایی را که هم چندان شبیه به شی واقعی نیستند را نیز بعنوان آن شی در نظر بگیرد و در بازیهایش طوری وانمود کند که گویی با ان شی کار می کند. بنابراین در این سطح می توانید وسایلی را تهیه کنید که کودک خودش انها را تغییر دهد و کمی شبیه به شی واقعی کند. این وسایل می تواند جعبه کارتن های با اندازه های مختلف ، مقواهای با رنگ های مختلف ، دستمال کاغذی یا مکعب های خانه سازی باشد.
  با انتخاب این نوع اسباب بازیها کودک می تواند بی نهایت بازی های وانمودی انجام دهد. بازیهایی که حتی وجود خارجی ندارند یا کودک انها را تجربه نکرده است. مثل بازیهای : رفتن به فضا ، جنگ با غول ها ، دزد دریایی یا پادشاه شدن

[ نوشته پیشنهادی : اسباب بازیهای مناسب برای رشد گفتار و زبان ]

برخی از وسایل قابل تغییر و شکل دادن هستند و کودک می تواند انها را به شبیه به شی دلخواه خود در آورد. این وسایل اگرچه ممکن است شباهت کمتری به شی واقعی داشته باشند اما برای سطوح پیشرفته بازیهای نمادی مناسب هستند و محدودیتی برای تخیل بی نهایت کودک ایجاد نمی کنند.

2-خودتان به بازی کودک ملحق شوید

از نظر محققان بهترین روش برای تشویق کودک به بازیهای وانمودی ، وارد شدن والدین به بازی است که کودک در حال انجام ان است. بسیار مهم است که والدین به عنوان هم بازی و نه معلم یا مادر وارد بازی شوند در ادامه نکاتی که در حین بازی با کودک می بایست رعایت کنید را آورده ایم :

• دنباله روی کودک باشید: حتما این توصیه را در سایت هوش کالا زیاد شنیده اید. اینکه اجازه بدهید رهبر و تصمیم گیرنده بازی ، فرزندتان باشد هم منجر به افزایش انگیزه کودک برای ادامه بازی می شود و هم منجر به رشد خلاقیت او خواهد شد. بسیاری از والدین گله می کنند که فرزندشان به او گوش نمی دهد و نمی توانند بازی کنند. جواب ما به این والدین این است که شما به فرزندتان گوش بدهید. به او اعتماد کنید و رهبری بازی را به او بدهید.
  ببینید کودک در حال انجام چه بازی است ، همان بازی را کنید و زمانیکه ملحق می شوید موضوع بازی را تغییر ندهید. سعی کنید قبل از انکه چیزی بگویید و یا کاری انجام بدهید خوب به کودک و کاری که انجام می دهد یا چیزی که توجه می کند دقت کنید و سپس متناسب با آن ، چیزی بگویید یا کاری انجام دهید.
• همانند یک کودک بازی کنید : برای اینکار بسیار مهم است که در بازی شما یک نقش مرتبط با بازی داشته باشید. خوب به بازی نگاه کنید و براساس بازی یک نقش را انتخاب کنید. مثلا اگر فرزندتان، موضوع مدرسه را انتخاب کرده و خودش معلم است شما نقش یک دانش آموز را به معنای واقعی بازی کنید.
  اشتباهی که بسیاری از والدین در هنگام ملحق شدن به بازی انجام می دهند این است که هنوز از نقش والد خارج نشده اند و بعنوان مادر یا پدر صرفا به کودک پیشنهاد می دهند. بسیار مهم است که از نقش والد بیرون بیاید و همانند یک کودک ، یک نقش مرتبط با موضوع را بر عهده بگیرید. مثلا به جای اینکه بگویید : “باید به دانش اموزها درس بدی” بگویید ” آقای معلم چی می خوای درس بدی؟”
• ایده های جدید به بازی اضافه کنید: در زمانهایی از بازی می توانید یک ایده جدید یا خلاقانه را به کودک پیشنهاد دهید. مثلا اگر در حال بازی رستوران هستید می توانید بعنوان مشتری از فرزندتان ” آشپز ” بخواهید که یک غذای جدید را برایتان بپزد یا بعنوان مشتری هنگامیکه می خواهید صورتحساب را پرداخت کنید از او بخواهید دستگاه کارتخوان را نشان بدهد.
  با اینکار هم به خلاقیت کودک کمک می کنید و هم زمان بازی را افزایش می دهید. که هر دوی اینها در نهایت منجر به رشد مهارتهای بازی نمادین در کودک می شود.
  در پایان نباید این ایده ها آنقدر در یک بازی زیاد شود که رهبری بازی را شما بر عهده بگیرد. همینطور نباید ایده های ما منجر به تغییر موضوع بازی شوند و همیشه باید ایده هایی مناسب با روند بازی پیشنهاد بدهیم.
• کودک را تشویق به ایجاد تعامل کنید.ممکن است برای فرزند شما ورود به بازی ها وانمودی با دیگر دوستانش سخت باشد و نتواند بدون کمک شما وارد چنین بازی ها شود. یکی از مهم ترین دلیل شروع سخت می تواند عدم توانایی کودک در پیدا کردن نقش باشد. برای نمونه کودک دسته ای دوستانش را می بینید که در حال بازی وانمودی تعمیر وسایل خانه هستند. در این حالت کودک نمی داند به چه عنوان و نقشی وارد این بازی شود.
  در این حالت شما می توانید با پیدا کردن یک نقش مرتبط با موضوع بازی به او کمک کنید. بهتر است شما این نقش را در طی روند بازی به او پیشنهاد بدهید. مثلا به بچه ها بگویید که من شنیدم که اجاق گازتون خراب شده بود برای همین زنگ زدم به تعمیرگاه و علی رو بهم معرفی کردند.
  همینطور اگر گروهی از بچه ها در حال دکتر بازی هستند شما می توانید با گفتن ” من شنیدم دکتر علی ، جراح خیلی خوبیه ، شاید بهتر باشه ازش بخواییم که دست رضا رو خوب کنه” با گفتن این جملات در واقع هم به فرزندتان در پیدا کردن نقش کمک می کنید و هم خودتان بازی تعاملی کودک را جدی می گیرد و به نوعی به بازی آنها ملحق می شوید.

سخن پایانی

در نوشته گفتیم که بازی شغل کودکان است و از طریق بازی های وانمودی کودک می تواند مهارتهای زیادی از جمله مهارتهای گفتار و زبان را تمرین و یاد بگیرد. همینطور گفتیم که این بازی ها معمولا در سنین 2 تا 5 سالگی رشد و پرورش می یابند که والدین با فراهم کردن شرایطی می توانند به رشد بهتر این مهارتها کمک کنند.

دو راهکار مهم برای مشارکت بیشتر کودکان را در این نوشته بیان کرده ایم. با این حال اگر نگران بازی های وانمودی یا مهارتهای اجتماعی فرزندتان هستید می توانید با مراجعه به کلینیک های گفتاردرمانی اقدام به ارزیابی و درمان کامل تر این مهارتها کنید. همچنین شما می توانید در صورت نیاز از خدمات گفتاردرمانی آنلاین در هر کجا که هستید استفاده کنید.

ما در این نوشته سعی کردیم به اکثر سوالات شما در این زمینه پاسخ بدهیم با این حال اگر باز هم در این مورد سوال یا نظری دارید می توانید در پایین در بخش نظرات از ما بپرسید.

برخی از منابع :
hanen