درمان فلج مغزی چند جانبه و چند فاکتوری است. بدین معنا که برای دستیابی به درمان کامل نیاز به چند پزشک و درمانگر است. هر چه قدر سریع تر مداخلات درمانی را شروع کنید شانس بیشتری برای کاهش عوارض بیماری فلج مغزی یا سی پی دارید. در این نوشته می خواهیم درباره درمان فلج مغزی در کودکان و بزرگسالان صحبت کنیم.
فهرست عناوین این نوشته
نتیجه نهایی درمان فلج مغزی
هدف از درمان فلج مغزی، رسیدن فرد به بالاترین سطح ممکن (نزدیک به نرمال) و مدیریت مشکلات بیماری سی پی است. سطحی که در آن فرد بدون نیاز دیگران می تواند کارهای اساسی روزمره اش را انجام دهد. در نهایت تمامی درمانهای موجود در فلج مغزی، بدنبال رساندن استقلال فردی هستند. چراکه استقلال و عدم وابستگی در انجام تکالیف و فعالیتها روزانه، احتمالا بهترین هدیه ای است که والدین می توانند به فرزندان مبتلا به سی پی خود بدهند.
از آنجائیکه هر کودک سی پی شرایط خاص خودش را دارد بنابراین درمان آنها نیز کاملا مبتنی بر فرد و نیازهایش است. به طور کلی برنامه درمانی هر فرد بر اساس ۴ فاکتور زیر طراحی می شود:
- نوع فلج مغزی
- مکان آسیب و مشکلات حرکتی
- شدت ناتوانی
- مشکلات همراه دیگر
هیچ دو کودک سی پی یک درمان یکسانی را دریافت نمی کنند. درمان براساس اهداف کوتاه مدت و دراز مدت در تمامی مشکلاتی که کودک دارد طراحی می شود. براساس مشکلات کودک ممکن است اولویت اول فیزیوتراپی، دارو درمانی و یا گفتار درمانی باشد.
آمادگی برای شروع درمان سی پی
در درمان فلج مغزی نباید تمامی فکر و ذکر ما بر روی درمان مشکلات حرکتی باشد. اصلاح مشکلات حرکتی ضروری است ولی همه ی درمان نیست. در طراحی برنامه درمانی می بایست سایر جنبه ها از جمله جنبه عاطفی و احساسی فرد را نیز در نظر گرفت.
برای بسیاری، درمان کودکان صرفا مبتنی بر اصلاح ناتوانایی های جسمی است. بعنوان والدین کودک، حیاتی است که وضعیت روحی و عاطفی کودکان را در حین درمانهای فیزیکی در نظر بگیرید. بسیاری از این تمرینات فیزیکی برای کودکان سخت و ناخوشایند است و کودک خود علاقه ای به انجام آنها ندارد.
والدین و متخصصان بهتر است همیشه در طول انجام این تمرینات کودک را از لحاظ احساسی حمایت کنند و در نظر داشته باشند که مهمترین بخش درمان خود کودک است.
معرفی تیم درمان cp
برای یک درمان جامع، همه جانبه و کامل نیاز به یک تشخیص یکتا داریم. تشخیصی که براساس توانایی ها و مشکلات کودک انجام شده باشد. همیشه ما در هوش کالا گفته ایم که مهمترین و اساسی ترین گام برای درمان، تشخیص خوب است. تشخیص که بدون تاثیر از رفتار دیگر مراجعان صرفا براساس وضعیت کودک گرفته شده باشد.
این تشخیص توسط یک تیم از پزشکان و درمانگران گرفته می شود. مدیریت این تیم معمولا بر عهده متخصص اطفال است. هر متخصص در این تیم ارزیابی مربوط خود را انجام میدهد. در نهایت متخصص اطفال است که با در نظر گرفتن تمامی جنبه ها ،برنامه درمانی را جهت دهی می کند.
اعضای تیم درمان فلج مغزی و یا سی پی می تواند شامل:
- متخصص اطفال
- نورولوژیست
- گفتاردرمانگر
- کاردرمانگر
- فیزیوتراپیست
- جراح
- روانشناس و رفتار درمانگر
- متخصص چشم
- متخصص گوش و حل و بینی
معرفی راههای درمان ها
در ادامه بهترین گزینه های درمانی برای کودکان و بزرگسالان فلج مغزی را که توسط تیم درمانی گفته شده انجام می شوند را بیان می کنیم.
کاردرمانی
در ایران متخصصان کاردرمانی نقش بسیار برجسته در درمان سی پی دارند. احتمالا برای کسب مهارتهای حرکتی نظیر گردن گرفتن، نشستن، راه رفتن کودک نیاز به جلسات کاردرمانی دارید. همچنین کاردرمانی بطور ویژه بر روی انجام حرکات ظریف همانند نوشتن، گرفتن اشیا کوچک، بستن دکمه لباس، استفاده قیچی و.. تمرکز می کند.
تمرکز درمان فیزیوتراپی برای انجام حرکات درشت و کاردرمانی انجام حرکات ظریف است.
کودک و یا بزرگسال سی پی معمولا در انجام حرکات ظریف مشکل دارند. مشکل اصلی آنها نداشتن هماهنگی لازم بین عضلات برای انجام تکالیف است. کاردرمانگر به همراه فیزیوتراپیست و گفتاردرمانگر می تواند کمک بزرگی در بهبود هماهنگی عضلات داشته باشد.
برخی از کودکان سی پی، مشکلات حسی دارند. حواس ما به ما کمک می کند تا متوجه دما، درد و موقعیت بدن مان بشویم. برای حفظ تعادل و برداشتن اشیا درست کار کردن حواس، بخصوص حس لامسه و تعادل ضروری است. یکی از حواس مهم ما حس موقعیت بدن ( به انگلیسی proprioception) است . که به ما موقعیت دقیق بدن و اندامهای بدن را گزارش می کند. از طریق این حس است که می توانیم که قاشق را برداریم در جای درست در دهان خود قرار دهیم.
نقایص و مشکلات حسی، در انجام حرکات ظریف مشکلات زیادی بوجود می آورند. کاردرمانگر (Occupational therapists) در درمان فلج مغزی برنامه ویژه ای برای بهبود حواس و رفع مشکلات حسی کودک یا بزرگسال دارد.
ما در وب سایت هوش کالا لیستی از مراکز معتبر کاردرمانی در سراسر کشور را گردآوری کردیم. که می توانید برای درمان و کاردرمانی فلج مغزی فرزندتان به این کلینیک ها مراجعه کنید.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی معمولا از خردسالی شروع می شود و بدنبال بهبود مهارتهای حرکتی کودک تا حصول استقلال است. انواع درمانهای فیزیکی براساس مشکلات حرکتی کودک و علائم آن چیده و استفاده می شود.
فیزیوتراپی سبب بهبود موارد زیر در cp شود:
- قدرت
- حرکت
- پوسچر ( وضعیت )
- تعادل
- انعطاف پذیری
قبل از شروع فیزیوتراپی، درمانگر یک ارزیابی از توانایی های حرکتی کودک انجام می دهد. براساس این ارزیابی مناسب ترین اقدامات برای درمان را آغاز می کند. این اقدامات می تواند شامل تمریناتی در جهت بهبود، قدرت، کشش و وضعیت استراحت عضلات (براساس نیازهای او) باشد.
ابزارهای فیزیوتراپی در درمان سی پی می تواند شامل؛ وزنه، نوارهای مقاومت، توپ تعادل و دیگر ابزارها برای بهبود تون عضلانی باشد. پک سرد و گرم اغلب نیز برای ریلکسیشن و بهبود عضلات نیز استفاده می شود.
برخی از مشکلات شایعی که توسط فیزیوتراپی درمان می شود اسکولیوز ( انحنای ستون فقرات ) و تاندونهای آشیل کوتاه شده است.
فیزیوتراپی یک اقدام پیشگیرانه مهم است. چراکه بسیاری از مشکلات ممکن است به مرور بدتر شوند. همچنین درمانهای فوق می توانند شانس کودک برای راه رفتن مستقل را بیشتر کنند.
بسیاری از متخصصان شروع فیزیوتراپی را برای کاهش عوارض بعدی مانند کوتاه شدگی عضلات و تاندونها، در سریع ترین زمان ممکن توصیه می کنند. همچنین تمرینات قدرتی نیز برای کودکان مبتلا به فلج مغزی دیسکینتی که دارای عضلات شل هستند و ممکن است آتروفی داشته باشند مفید خواهد بود. شما عزیزان میتوانید برای دسترسی سریعتر به آدرس مراکز فیزیوتراپی در شهر خود، روی لینک زیر کلیک کنید:
مراکز فیزیوتراپی کشور
ارتز و پروتز
با تشخیص پزشک و یا دیگر درمانگران ممکن است مراجعه به کلینیک اتوپد فنی و استفاده از ارتز توصیه شود. برای نمونه کودکان سی پی مبتلا به اسکولیوز اغلب از یک بریس پلاستیکی جهت اصلاح انحنای ستون فقراتشان استفاده می کنند. برخی از این وسایل در راه رفتن و تعادل، کمک کننده و مفید هستند.
ما در وب سایت هوش کالا لیستی از مراکز ارتوپدی فنی در سراسر کشور را گردآوری کردیم. می توانید برای درمان و تهیه ارتز و پروتز فلج مغزی فرزندتان به این کلینیک ها مراجعه کنید.
گفتار درمانی
گفتار درمانی (speech therapy) به درمان مشکلات گفتار و زبان و ارتباطی کودک و یا بزرگسال cp کمک می کند. آسیب های مغزی مادرزادی اگر در مناطق گفتاری نیز اتفاق بیافتند می توانند مشکلاتی درک و تولید کلمات ایجاد کنند.
گفتاردرمانگر و یا آسیب شناس گفتار و زبان (Slp) در همان ابتدا به کودک درک واژگان، تولید کلمات، عبارات و جمله ها را یاد می دهد. همچنین به بهتر شدن ارتباط کودک با دیگران نیز کمک بزرگی می کند. از آنجائیکه یادگیری گفتار و زبان بشدت وابسته به سن کودک است. مراجعه و توانبخشی زودهنگام (قبل از 2 سالگی) ضروری است.
همچنین گفتاردرمانگر در رفع مشکلات بلع (خوردن و آشامیدن) کودک فلج مغزی کمک زیادی می کند. از آنجائیکه عضلات بلع و گفتار یکی هستند، این گفتاردرمانگر است که به شما در رفع این مشکلات کمک می کند. مشکلات بلع مانند مشکل در جویدن و بلع، اگر درمان نشود می تواند سبب مشکلات تغذیه ای در کودکان فلج مغزی شود و عوارض جبران ناپذیری برای آنها داشته باشد.
گفتار درمانگر به همراه کاردرمانگر از طریق تقویت عضلات دهانی درمان آبریزش دهانی را بر عهده دارند.
ما در وب سایت هوش کالا لیستی از کلینیک های گفتار درمانی در سراسر کشور را گردآوری کردیم . که می توانید درمان و گفتار درمانی فلج مغزی فرزندتان به این کلینیک ها مراجعه کنید.
برای آگاهی بیشتر درباره تاثیر گفتاردرمانی در کودکان سی پی مطالعه این مطلب را توصیه می کنیم: نقش گفتاردرمانی در فلج مغزی
داروها
افراد مبتلا به فلج مغزی اغلب داروهای مختلفی برای کمک به کنترل بیماری دریافت می کنند. بخشی از داروها برای بهبود حرکات و بخشی برای کاهش عوارض ثانویه فلج مغزی کمک کننده هستند. انواع داروهای فلج مغزی از داروهای ضد تشنج و تا داروهای بلاک کننده عصبی – برای فلج مغزی اسپاستیک – همگی می بایست توسط پزشک متخصص و با درنظر گرفتن شرایط کودک تجویز شود.
برخی از داروهای cp برای کنترل مشکلاتی نظیر موارد زیر استفاده می شوند:
- تشنج
- حرکات غیر ارادی
- اسپاسیتی عضلات
- بی اختیاری ادرار
- برگشت اسید معده
«برای کاهش عوارض جانبی دارو سی پی، پزشکان می بایست والدین را از عوارض و مزایای دارو آگاه کنند.»
جراحی
تعدادی از عمل های جراحی برای اصلاح و درمان مشکلات حرکتی در افراد سی پی وجود دارد. هر چند والدین باید همیشه در نظر داشته باشند که عمل جراحی فلج مغزی الزاما برای همه کودکان cp مفید نیست. جراحی سی پی، بخصوص برای افراد با سی پی اسپاستیک تجویز می شود. این کودکان تون عضلانی (سفتی) بالایی دارند. برای نمونه کودکی که به دلیل تون عضلانی بالا بر روی انگشتان پاهایش راه می رود، با جراحی و کشیدن عضلات و تاندون ها محدودیت حرکتی اش مرتفع می شود.
جراحی های CP، که می توانند به حرکات افراد با تون عضلانی بالا، کمک کنند عبارتند از:
- افزایش طول عضله و تاندون: یک روش برای عضلات و تاندون ها بسته شده (قفل شده) که آنها را برای حرکت دست ها و پاها آزاد می کند.
- انتقال تاندون: عمل جراحی انتقال تاندون Tendon transfer نوعی عمل جراحی است که در آن محل اتصال استخوانی یک تاندون فعال از یک استخوان به استخوان دیگر منتقل میشود تا بدین وسیله حرکتی که از بین رفته دوباره از سر گرفته شود.
- Tenotomy / myotomy: برش تاندون و عضله می تواند درد ناشی از محدودیت های حرکتی که به دلیل قفل شدگی عضلات و یا تاندون ایجاد شدن را کاهش دهد.
- Neurectomy: برش عصب بخصوص برای کاهش اسپاسیتی گروهی از عضلات مفید است.
- استئوتومی: لفظ استئوتومی به معنای برش در استخوان به وسیله عمل جراحی گفته میشود. روشی برای شل کردن مفاصل با از بین بردن بخشی از استخوان.
- آرترودز (Arthrodesis): یک روش جراحی است که طی آن استخوان‌های دخیل در یک مفصل را به یکدیگر جوش می‌دهند. در این جراحی مفصل مابین دو استخوان برداشته میشود؛ از این رو به آن فیوژن یا می‌گویند.
- Selective dorsal rhizotomy: یک عمل تهاجمی است که در آن بخشی از اعصاب در نخاع برای کنترل اسپاسیتی عضلات غیر فعال می شوند.
جراحی های سی پی همچنین می توانند برای کنترل دیگر شرایط همراه بیماری نظیر مشلات تغذیه و شنوایی کودک انجام شوند.
جراحی زمانی مفید است که کودک هم آنقدر سن داشته باشد که پزشک بتواند منشا مشکلات حرکتی اش را تشخیص بدهد و هم آنقدر جوان که اصلاح حرکتی اش در نهایت موثر و مفید باشد. احتمالا بهترین سن برای جراحی فلج مغزی بین 3 تا 8 سال است.
درمان دیگر مشکلات همراه CP
کودکان فلج مغزی معمولا مشکلات همراه دیگری نیز دارند. که درمان این مشکلات همراه با در نظر گرفتن مشکلات حرکتی ضروری است و می تواند کیفیت زندگی آنها را بهبود ببخشد. برخی از این مشکلات همراه و درمان آنها در زیر ذکر شده است.
تشنج
تقریبا 41 درصد از کودکان سی پی تجربه ای تشنج را دارند. تشنج با کاهش هوشیاری همراه است و اگر کنترل نشود می تواند به مغز در حال رشد آسیب بیشتری وارد کند. تشنج ها نیز شدت های مختلفی دارند. برخی از انها از دید والدین مخفی است .
کنترل برخی از تشنج ها از طریق جراحی و بیشتر آنها از طریق دارو درمان می شوند. برای درمان فلج مغزی، درمان تشنج اولین و ضروری ترین قدم است.
مشکلات ذهنی
خود فلج مغزی معمولا عقب ماندگی ذهنی نمی آورد. در سی پی حرکت عضلات مختل می شود. با این حال برخی از آسیب های مغزی علاوه بر مناطق حرکتی، مناطق مربوط به شناخت را نیز آسیب می زنند. که این منجر به عقب ماندگی ذهنی می شود. برخی تخمین زده اند که بین 25 تا 40 درصد از کودکان CP درجاتی از عقب ماندگی ذهنی دارند. البته نمی توان به این تخمین ها کاملا مطمئن بود. چرا که برخی از کودکان بدلیل ناتوانایی در حرف زدن و یا ناتوانی های حرکتی نمی توانند تست IQ را کامل پاسخ بدهند و بعنوان عقب ماندگی ذهنی شناخته می شوند.
درمان عقب ماندگی ذهنی در سی پی نیاز به ترکیبی از دارو درمانی و رفتاردرمانی دارد.
ما در وب سایت هوش کالا لیستی از مراکز مشاوره و روانشناسی در سراسر کشور را گردآوری کردیم. که می توانید برای رفتار درمانی فرزندتان به این کلینیک ها مراجعه کنید.
هیدروسفالی
هیدرو سفالی از دو بخش هیدرو به معنی آب و سفالوس به معنی سر تشکیل شده و به تجمع آب در سر گفته می شود. در موارد نادری کودکان به همراه سی پی، هیدروسفالوس دارند. در موارد خفیف و جزئی دارو درمانی می تواند سبب کاهش مایع در مغز شود. در موارد شدیدتر جراحی انجام می شود. برای نمونه اگر توموری موجب انسداد و ایجاد هیدروسفالی شده باشد، آن را حذف می کنند.
اگر جراح نتوانست منشا را پیدا کند از لوله های ظریف به نام “شنت ” استفاده می کند. این لوله در جمجمه قرار داده می شود و مایع اضافی را به حفره دیگر منتقل می کند و بدین ترتیب سر به تدریج به حالت طبیعی بر می گردد. برای درمان فلج مغزی درمان مشکلات همراه از جمله هیدروسفالی لازم و ضروری است.
مشکلات گوارشی
سیستم گوارش پیچیده و شامل معده، روده، مری و کبد است. سیستم گوارش برای کارکرد صحیح نیاز به فعالیت صحیح عضلات مختلف اش دارد. کودکان فلج مغزی اغلب مشکلات بلع و جویدن دارند که از طریق گفتار درمانی می توانند مشکلات بلع اش را برطرف کنند.
یکی دیگر از مشکلات گوارشی سی پی، برگشت اسید معده ( رفلاکس ) است. یکی از دلایل رفلاکس ضعف در عضلات پایین تر مری است. این عضلات نمی توانند غذا را در معده نگه دارند. اگر رفلاکس اسید معده درمان نشود می تواند عوارض زیادی برای افراد CP بدنبال داشته باشد. برخی از مشکلات گوارشی می تواند مانع بزرگی بر سر راه درمان فلج مغزی کودکان باشد.
رفلاکس اسید معده غالبا با دارو درمانی و اصلاح الگوهای تغذیه کنترل می شود. در موارد شدیدتر نیاز به جراحی است.
عفونت های ادراری
عفونت دستگاه ادراری در بسیار از کودکان و بزرگسالان فلج مغزی شایع است. این عفونت ها به این دلیل است کودکان CP در کنترل ادرار خود مشکل دارند. برای کنترل ادرار نیاز به هماهنگی گروههای عضلانی مختلفی است. بسیاری از این کودکان بدلیل عدم کنترل خود را مقصر می دانند.
والدین برای جلوگیری از عفونت های ادراری می توانند مرتب پوشک کودک را عوض کنند و او را به حمام ببرند.
مشکلات بینایی و شنیداری
آسیب های مغزی قبل، در طول و یا بعد از تولد ممکن است باعث ایجاد مشکلات بینایی یا شنوایی شوند. آسیب به قشر حرکتی می تواند مشکلات بینایی ایجاد کند. درمان مشکلات بینایی در CP می تواند شامل از بین بردن آب مروارید، تصحیح چشم های متقاطع و یا صرفا تجویز عینک باشد.
حدود 15 درصد از کودکان سی پی مشکلات شنوایی نیز دارند. این مشکلات از طریق سمعک و یا جراحی قابل درمان است. برای درمان فلج مغزی بخصوص مشکلات ارتباطی قدم اول درمان مشکلات شنوایی است.
شما والدین عزیز میتوانید جهت بررسی های بیشتر مشکلات بینایی و شنیداری فرزندتان به مراکز بینایی سنجی و شنوایی سنجی مراجعه کنید. لینک های زیر به شما کمک می کند به آدرس این مراکز در شهر خود دسترسی پیدا کنید:
مراکز بینایی سنجی
مراکز شنوایی سنجی
مشکلات دندانی
برخی از کودکان CP بخصوص سی پی اتتوئید مشکلات دندانی را تجربه می کنند. ناتوانی در کنترل حرکت ماهیچه ای در دهان می تواند مشکلاتی نظیر پوسیدگی دندان و نقص های مینای دندان ایجاد کند.
جمع بندی
در این نوشته درباره درمان سی پی یا درمان فلج مغزی کودکان و بزرگسالان نوشتیم. گفتیم که برنامه درمانی هر کودک ممکن است متفاوت باشد و چینش آن بر اساس نوع cp، شدت و مشکلات همراه آن مشخص می شود.
در همان ابتدا از والدین خواستیم که در کنار رفع حنبه های حرکتی و گفتاری کودک ، از لحاظ عاطفی و روحی فرزند خود را حمایت کنند. در ادامه سه درمان مهم برای cp را ذکر کردیم – فیزیوتراپی ،کاردرمانی ، گفتار درمانی – گفتیم که مداخله هر چقدر سریع تر باشد تاثیرات درمانی بیشتری خواهید دید.
در پایان مشکلات همراه فلج مغزی را ذکر کردیم و برای رفع هر کدام از آنها توصیه ها را ارائه دادیم. درمان فلج مغزی بزرگسالان و یا درمان فلج مغزی کودکان بصورت تیمی است و در نهایت تیم درمانگران تصمیم گیرنده شروع هر درمانی هستند.
طرح سوال
ما سعی کردیم نوشته درمان سی پی کودکان یا درمان فلج مغزی بزرگسالان را به زبانی ساده و جامع بنویسیم. با این حال اگر هنوز در رابطه با درمان سی پی سوالی دارید در قسمت نظرات- در پایین همین مطلب- از ما بپرسید. از ذکر جزئیات غافل نشوید و تا می توانید سوال بپرسید!. قوق می دهیم سوالات شما توسط متخصص مربوطه در کمتر دو رزو کاری در همینجا پاسخ دریافت کنند.
سلام.من یک برادر دارم که در سال۷۹ بر اثر عمل جراحی مبتلا به سی پی شدن که بعداز ان نه قدرت تکلم داره نه قدرت نشستن و راه رفتن.وتا الان پیش خیلی از پزشک ها بردیم اما فقط دارو دادند میخواستم ببینم الان راه حلی برای این مشکل وجود داره؟؟ لطفاجواب بدین
سلام من دخترم مشکل سی پی داره میشه برای درمانش راهنماییم کنیین من سردوماه میرم تهران پیش دکترنه قرصاشوعوض کرده ونه داروی جدیدی میده دخترم هزچ تعغییری نکرده
سلام پسر من ۸ سال دارد ،از نوزادی دچار فلج مغزی شده و تا امروز به مرکزی مراجعه نکرده ام جایی هست که بتوانم روزها برای آموزش ببرمش که هزینه سنگین نباشه چون اتباع هست و بیمه ندارن پار هیچ جایی حمایت نمی‌شود اگر جایی برای آموزش هست لطفاً راهنمایی کنید